عوامل کم و زیاد شدن رزق و روزی از دیدگاه اهلبیت(علیهم السلام)
گسترش و تنگی روزی انسان، بدست خداوند است، امّا او این‌کار را بر اساس علم و حکمت خود انجام میدهد چرا که فرمود: «إِنَّ رَبَّکَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ وَ یَقْدِرُ إِنَّهُ کانَ بِعِبادِهِ خَبیراً بَصیرا؛[اسراء/۳۰] همانا پروردگار تو رزق را براى هر که بخواهد توسعه مىدهد و براى هر که بخواهد تنگ مىگیرد، او نسبت به بندگانش، آگاه و بیناست»،
با این حال، اعمال انسان‌ها هم در کم یا زیاد شدن روزیشان دخالت دارد، یعنی بعضی از کارهای انسان سبب زیاد شدن روزی او؛ و بعضی دیگر سبب کم شدن روزی‌اش می‌شوند.
اعمالی که سبب زیاد شدن رزق انسان می‌شوند:
کارهایی هستند که در زیاد شدن روزی انسان‌ها دخالت دارند مانند:
شکر نعمت [۱]، ایمان و تقوای دسته جمعی (ایمان و تقوای دسته جمعی افراد، سبب گشوده شدن درهای برکات خداوند به روی آنها میشود) که قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض؛ [اعراف/۹۶] و اگر اهل شهرها و آبادیها، ایمان مىإآوردند و تقوا پیشه مىکردند، برکت‌هایی از آسمان و زمین را بر آنها مىگشودیم».
در روایات، هم عوامل زیادی برای زیاد شدن روزی انسان‌ها یادآوری شده است:
۱٫ صله‌ی رحم: امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «صله رحم، انسان را خوش اخلاق، با سخاوت و پاکیزه جان مى نماید و روزى را زیاد مى کند و مرگ را به تأخیر مى اندازد»[۲].
۲٫ پی روزی رفتن در آغاز روز: پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در این مورد فرمود: «صبح زود در طلب روزى و حاجت‌هاى خود بروید، زیرا صبح- خیزى مایه برکت و رستگاریست»[۳].
۳٫ زیارت امام حسین(علیه‌السلام): امام صادق(علیه‌السلام) به یکی از اصحال خود به نام عبد‌الملک خَثْعَمی فرمود: «ای عبد‌الملک! زیارت امام حسین(علیه‌السلام) را رها نکن و دوستان خود را هم به آن سفارش کن، که در این صورت، خداوند عمرت را طولانى و روزى ات را زیاد مى کند»[۴].
۴٫ راستگویی، انصاف، نیکی به والدین و صله رحم: پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود: «به هر که راستگویى در گفتار، انصاف در رفتار، نیکى به والدین و صله رحم الهام شود، اجلش به تأخیر مى افتد و روزیش زیاد مى‌شود»[۵].
۵٫ امانت‌داری: امام علی(علیه‌السلام) فرمود: «الْأَمَانَهُ تَجُرُّ الرِّزْقَ؛ [۶] امانت موجب افزایش رزق مى‌شود»
۶٫ نماز شب: امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «َنماز شب، انسان را خوش سیما، خوش اخلاق و خوشبو مى‌کند و روزى را زیاد و قرض را ادا مى نماید و غم و اندوه را از بین برده و چشم را نورانى مى کند»[۷].
۷٫ استغفار از گناهان: امام علی(علیه‌السلام) فرمود: «ألاستِغفارُ یَزیدُ فی الرّزقِ؛[۸] استغفار روزی را زیاد می کند.
۸٫ صدقه دادن: امام علی(علیه‌السلام) فرمود: اسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدَقَهِ؛[۹] روزى را با صدقه دادن فرود آورید»
۹٫ دست کشیدن به صورت، بعد از وضو: امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «دست کشیدن به چهره پس از وضوء ککمک چهره را می‌زداید، و روزى را فراوان می‌کند»[۱۰].
۱۰٫ وضو قبل از غذا: امیر المؤمنین(علیه‌السلام) فرمود: «وضوء پیش از خوراک، روزى را زیاد می‌کند»[۱۱].
۱۱٫ شکر گزاری: امام علی(علیه‌السلام) فرمود: «شُکْرُ الْمُنْعِمِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ؛ [۱۲] شکر و سپاس از نعمت دهنده رزق و روزى را افزایش میدهد».
۱۲٫ خوش همسایگی: امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «خوش همسایگى روزى را فراوان می‌کند»[۱۳].
۱۳٫ بِرّ [۱۴]: پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود: «بِرّ و نیکی، روزی را زیاد می‌کند»[۱۵].
۱۴٫ حسن خلق: امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «حسن خلق روزى را زیاد می‌کند»[۱۶].
عوامل تنگ شدن یا قطع روزی:
در تنگ شدن روزی هم عوامل مختلفی دخالت دارند که مهم‌ترین آنها «اِعراض از یاد خداوند» است که قرآن کریم در این مورد می‌فرماید: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَهً ضَنْکا؛ [طه/۱۲۴] و هر که از یاد من روى‌گَردان شود، زندگى (سخت و) تنگى خواهد داشت».
و از عوامل دیگری که در تنگ شدن روزی دخالت دارند، به این قرار است:
۱٫ دل بستن به مال دنیا و محروم کردن فقرا: مانند داستان صاحبان باغ که در قرآن کریم آمده و آنها کسانی بودند که به قصد کمک نکردن به فقرا برای جمع آوری محصول باغ رفتند و باغی سوخته به جای باغ خود دیدند [۱۷]).
۲٫ دروغگویی: پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود: «اَلکَذِبُ یَنقُصُ الرِّزقَ؛ [۱۸] دروغ، روزى را کم مى کند».
۳٫ خیانت: امام علی(علیه‌السلام) فرمود: «الْخِیَانَهُ تَجُرُّ الْفَقْر؛ [۱۹] خیانت مایه فقر است».
۴٫ بی عفتی و زنا: پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود: «زِنا، شش پی‌آمد دارد: سه در دنیا و سه در آخرت. سه پی‌آمد دنیایى‌اش این است که: آبرو را مى بَرد، مرگ را شتاب مى بخشد و روزى را قطع می‌کند») [۲۰].
۵٫ بی صبری در طلب روزی: امام علی(علیه‌السلام) فرمود: «آدمى با بى صبرى، خود را از رزق حلال محروم مى‌کند و چیزى بیشتر از آن چه مقرر است، به وى نمى رسد»[۲۱].
۶٫ بد اخلاقی: امام علی(علیه‌السلام) فرمود: «هر کس بد اخلاق باشد، روزىاش تنگ مى‌شود»[۲۲].
۷٫ رها کردن تار عنکبوت و خاکروبه در خانه: امام علی(علیه‌السلام) در این زمینه فرمود: «وانهادن تار عنکبوت در خانه فقر آورد، وانهادن خاکروبه در خانه فقر می‌آورد»[۲۳].
۸٫ اندازه‌گیری نکردن در مخارج زندگی: امام علی(علیه‌السلام) فرمود: «بىاندازه بودن وضع زندگى فقر می‌آورد») [۲۴].
۹٫ قطع رحم: امام علی(علیه‌السلام) فرمود: «قطع رحم فقر می‌آورد»[۲۵].
۱۰٫ قسم دروغ: امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «سوگند خوردن به دروغ، مایه تهیدستى نسل آدمى است»[۲۶]،.
به‌طور کلی؛ «گناه» سبب محرومیّت از روزی میشود: پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمود: «بنده، به سبب گناهى که مرتکب شود از روزى خود، محروم میشود».[۲۷]
از آنچه عرض شد نتیجه‌گیری میشود که:
کم یا زیاد شدن روزی انسان، از طرف خداوند متعال می‌باشد ولی خود انسان هم با اعمال و رفتار خودش، در این موضوع دخالت دارد.
————————————–
پی‌نوشت:
[۱]. همانطور که در قرآن کریم فرمود: «وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّکُمْ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزیدَنَّکُم [ابراهیم/۷] و (به خاطر بیاورید) هنگامى را که پروردگارتان اعلام داشت: «اگر شکرگزارى کنید، (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود»
[۲]. صِلَهُ الْأَرْحَامِ تُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ تُسَمِّحُ الْکَفَّ وَ تُطَیِّبُ النَّفْسَ وَ تَزِیدُ فِی الرِّزْقِ وَ تُنْسِئُ فِی الْأَجَلِ «الکافى(ناشر: اسلامیه) ج ۲، ص ۱۵۱، ح ۶»
[۳]. باکِروا فی طَـلَبَ الرِّزقِ وَ الحَوائِجِ فَاِنَّ الغُدُوَّ بَرَکَهٌ وَ نَجاحٌ؛ «نهج‌الفصاحه(ناشر: دنیای دانش)، ص۳۷۱»
[۴]. یَا عَبْدَ الْمَلِکِ لَا تَدَعْ زِیَارَهَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ(علیه السلام) وَ مُرْ أَصْحَابَکَ بِذَلِکَ یَمُدُّ اللَّهُ فِی عُمُرِکَ وَ یَزِیدُ اللَّهُ فِی رِزْقِکَ «کامل‌الزیارات(ناشر: مرتضوی)، ص۱۵۲»
[۵]. مَنْ أُلْهِمَ الصِّدْقَ فِی کَلَامِهِ وَ الْإِنْصَافَ مِنْ نَفْسِهِ وَ بِرَّ وَالِدَیْهِ وَ وَصَلَ رَحِمَهُ أُنْسِئَ لَهُ فِی أَجَلِهِ وَ وُسِّعَ عَلَیْهِ فِی رِزْقِهِ «أعلام الدین(مؤسسه آل‌البیت(علیهم‌السلام))، ص۳۶۵»
[۶]. بحار الأنوار (ناشر: اسلامیه)، ج۷۵، ص۶۰
[۷]. صَلَاهُ اللَّیْلِ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ تُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ تُطَیِّبُ الرِّیحَ وَ تُدِرُّ الرِّزْقَ وَ تَقْضِی الدَّیْنَ وَ تَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ تَجْلُو الْبَصَرَ «ثواب‌الاعمال و عقاب‌الاعمال(ناشر: دار الرضی)، ص۴۲»
[۸]. الخصال(ناشر: جامعه مدرسین)، ج۲، ص۵۰۵
[۹]. نهج‌البلاغه، حکمت۱۳۷
[۱۰]. مَسْحُ الْوَجْهِ بَعْدَ الْوُضُوءِ یَذْهَبُ بِالْکَلَفِ وَ هُوَ شَیْءٌ یَعْلُو الْوَجْهَ کَالسِّمْسِمِ أَوْ لَوْنٌ بَیْنَ الْحُمْرَهِ وَ السَّوَادِ وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ «بحار الأنوار (ناشر: اسلامیه)، ج۵۹، ص۲۷۹»
[۱۱]. الْوُضُوءُ قَبْلَ الطَّعَامِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ «بحار الأنوار (ناشر: اسلامیه)، ج۶۳، ص۲۵۳»
[۱۲]. بحار الأنوار (ناشر: اسلامیه)، ج۶۸، ص۴۵
[۱۳]. حُسْنُ الْجِوَارِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ «بحار الأنوار (ناشر: اسلامیه)، ج۷۱، ص۱۵۳»
[۱۴]. معنای بِرّ: «طاعت و بندگى، راستگوئى، مصلحت، عطا و بخشش، مهربانى و محبت «فرهنگ ابجدى، ص۱۸۰»
[۱۵]. إِنَّ الْبِرَّ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ «نهج الفصاحه(ناشر: دنیای دانش)، ص۴۸۶»
[۱۶]. حُسْنُ الْخُلُقِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ «بحار الأنوار (ناشر: اسلامیه)، ج۶۸، ص۳۹۶»
[۱۷]. آیات ۱۷ تا ۳۲ سوره‌ی قلم
[۱۸]. نهج الفصاحه(ناشر: دنیای دانش)، ص۳۷۳
[۱۹]. تحف العقول(ناشر: جامعه مدرسین)، ص۲۲۱
[۲۰]. فِى الزِّنا سِتُّ خِصالٍ: ثَلاثٌ مِنها فِى الدُّنیا وَ ثلاثٌ فِى الآخِرَهِ، فَاَمّا الَّتى فِى الدُّنیا فَیَذهَبُ بِالبَهاءِ وَ یُعَجِّلُ الفَناءَ وَ یَقطَعُ الرِّزقَ «الخصال(ناشر: جامعه مدرسین)، ج۱، ص۳۲۱»
[۲۱]. إِنَّ العَبدَ لَیَحرُمُ نَفسَهُ الرِّزقَ الحَلالَ بِتَرکِ الصَّبرِ، وَ لا یُزادُ عَلى ما قُدِّرَ لَهُ «شرح نهح البلاغه ابن ابی الحدید معتزلی، ج۳، ص۱۶۱»
[۲۲]. مَنْ ساءَ خُلْقُهُ ضاقَ رِزْقُهُ «تصنیف غرر الحکم و درر الکلم(ناشر: دفتر تبلیغات)، ص۲۶۴»
[۲۳]. تَرْکُ نَسْجِ الْعَنْکَبُوتِ فِی الْبَیْتِ یُورِثُ الْفَقْرَ- وَ تَرْکُ الْقُمَامَهِ فِی الْبَیْتِ یُورِثُ الْفَقْرَ«بحار الأنوار(ناشر: اسلامیه)، ج۷۳، ص۱۷۶»
[۲۴]. تَرْکُ التَّقْدِیرِ فِی الْمَعِیشَهِ یُورِثُ الْفَقْرَ «بحار الأنوار (ناشر: اسلامیه)، ج۷۳، ص۳۱۴»
[۲۵]. قَطِیعَهُ الرَّحِمِ تُورِثُ الْفَقْرَ «بحار الأنوار (ناشر: اسلامیه)، ج۷۳، ص۳۱۴»
[۲۶]. الْیَمِینُ الْکَاذِبَهُ تُورِثُ الْعَقِبَ الْفَقْرَ «ثواب الأعمال و عقاب الأعمال(ناشر: دار الرضی)، ص۲۲۶»
[۲۷]. إِنَّ العَبْدَ لَیُحْرَمُ الرِّزْقَ بِالذَّنْبِ یُصیبُه «نهج الفصاحه (ناشر: دنیای دانش)، ص۴۸۶»
منبع : رهروان ولایت
