صله رحم یکی از رفتارهای پر ثمر و بابرکت است، رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم می‌فرمایند: «إِنَّ أَعْجَلَ‏ الْخَیْرِ ثَوَاباً صِلَهُ الرَّحِمِ»،[۱]؛ «کار خیری‌که زودتر از هر کار دیگری پاداش می‌گیرد، صله رحم است.»

این کلام شریف ناظر به این مطلب است‌که تمامی پاداش صله رحم برای آخرت ذخیره نمی‌شود، بلکه بسیاری از آن آثار، در دنیا نصیب انسان می‌گردد.

«صله رحم همه مواهب دنیوی، اعم از مادی و معنوی را برای انسان به ارمغان می‌آورد. صله رحم زندگی مادی انسان را توسعه می‌دهد؛ از جمله موجب توسعه روزی، رشد و افزایش اموال و آبادی شهرها و خانه‌ها می‌گردد، عمر انسان را طولانی و مرگ را به تاخیر می‌اندازد، بر تعداد اعضای خانواده می‌افزاید، به انسان آقایی می‌بخشد و او را محبوب اطرافیان می‌نماید، دشمنان را خوار، و بلا را از محیط زندگی انسان دور، و مانع مرگ بد می‌شود.»[۲]

از جمله آثار دنیوی صله رحم در روایات،به موارد زیر می‌توان اشاره نمود:

الف: افزایش روزی و طول عمر

بارزترین اثر دنیوی صله رحم، گشایش در روزی، افزایش ثروت و طول عمر است. چنان‌که در برخی کتب اخلاق و حدیث برای تاثیر صله رحم بر طول عمر، بابی جداگانه طراحی شده است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این زمینه می‌فرمایند: «مَنْ أَحَبَّ أَنْ یُوَسَّعَ فِی رِزْقِهِ وَ یُنْسَأَ لَهُ فِی أَجَلِهِ فَلْیَصِلْ‏ رَحِمَه‏»،[۳]؛ «هر کس دوست دارد روزی‌اش توسعه یابد و مهلتش زیاد شود (مرگش به تاخیر افتد) پس باید با خویشان خود، صله رحم داشته باشد.»

حنان بن سدیر از اصحاب امام صادق علیه السلام نقل می‌کند: که در خدمت امام صادق علیه السلام بودیم، «میسر» هم حضور داشت، بحث از صله رحم شد، حضرت رو به «میسر» فرمودند: «تا به‌حال بارها اجلت رسیده -نه یک بار و دو بار- ولی به‌خاطر این‌که به خویشانت رسیدگی می‌کنی، خداوند اجلت را به‌ تاخیر انداخته است.»[۴]

ب: آبادانی

یکی از آثار دنیوی صله رحم، آبادانی است‌که با افزایش روزی نیز ملازمه دارد. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این رابطه می‌فرمایند: «صِلَهُ الرَّحِمِ تَعْمُرُ الدِّیَار»،[۵]؛ «پیوندبا خویشان، شهرها را آباد می‌کند.»

ج: سروری

یکی از آثار صله رحم این است‌که انسان را به سروری می‌رساند:

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند: «صِلَهُ الرَّحِمِ‏ تُنْمِی‏ الْعَدَدَ وَ تُوجِبُ السُّودَد»،[۶]؛ «صله رحم تعداد را افزایش می‌دهد و موجب سیادت و سروری می‌شود.»

د: ایجاد محبت

قلوب انسان‌ها در تسخیر اراده خداست، انسان‌ها بدون اذن و اراده الهی نه به‌کسی مهر می‌ورزند و نه با کسی دشمنی می‌کنند. یکی از آثار صله رحم که به اذن حق‌تعالی پدید می‌آید، محبوبیت است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در این زمینه می‌فرمایند: «إِنَّ صِلَهَ الرَّحِمِ … مَحَبَّهٌ فِی‏ الْأَهْلِ‏ »،[۷]؛ «پیوند با خویشان…انسان را در بین خاندان محبوب می‌کند.»

و امام باقر علیه السلام می‌فرمایند: «صِلَهُ الْأَرْحَامِ …تُحَبِّبُ‏ فِی‏ أَهْلِ‏ بَیْتِهِ‏ »،[۸]؛ «صله رحم انسان را در بین خویشان محبوب می‌کند.»

ه: خواری دشمنان

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند: «صِلَهُ الرَّحِمِ تُوجِبُ الْمَحَبَّهَ وَ تَکْبِتُ‏ الْعَدُو»،[۹]؛ «پیوند با خویشان موجب محبت می‌شود و دشمن را با صورت به زمین می‌زند.»

و از حضرت علی علیه السلام نقل شده است‌که: «صِلَهُ الرَّحِمِ تَسُوء اَلعَدُو»،[۱۰]؛ «پیوند با خویشان دشمن را ناراحت می‌کند.»

و: دفع بلا

بلا و مصیبت لازمه زندگی دنیوی است و به تعبیر حضرت علی علیه السلام در توصیف دنیا: «دَارٌ بِالْبَلَاءِ مَحْفُوفَه»،[۱۱]؛ «دنیا خانه‌ای است پیچیده در بلا» با این حال و بر خلاف همه اسباب و عواملی‌که موجب ورود مصیبت به زندگی انسان می‌شوند، از نظر شرعی، جلوگیری از بلا با اموری‌که در آموزه‌های دینی معرفی شده، مانند صدقه، دعا…امری پسندیده است. یکی از عواملی‌که بلا را از محیط زندگی انسان دور می‌کند، صله رحم است.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند: «صِلَهُ الرَّحِمِ … تَدْفَعُ‏ الْبَلْوَى»‏،[۱۲]؛ «صله رحم، بلاها و مصیبت‌ها را از زندگی انسان دور می‌کند.»

ز: جلوگیری از مرگ بد

«مرگ سرنوشت محتوم زندگی دنیاست، و هر جانداری دیر یا زود از این سرا، رخت بر می‌بندد، ولی کیفیت مردن متفاوت است و از کلمات پیشوایان معصوم علیهم السلام استفاده می‌شود که آن‌ها در برابر انواع مرگ بی‌تفاوت نبوده‌، برخی از انواع مردن را مرگ بد(میته السوء) نامیده‌اند. منظور از مرگ بد، این است‌که انسان به هنگام مردن در حالی باشد که خدا را فراموش کند، از شکر نعمت‌های او غفلت ورزد؛ به کفران نعمت روی آورد و سود و زیان خود را نشناسد. یا فرصتی برای جبران و سفارش و وصیت به او ندهند. عواملی‌که مرگ با حضور آن‌ها مرگ بدی خواهد بود، عبارت است از درد شدیدی که انسان را از حال عادی خارج کند، فقری که فکر انسان را پریشان سازد و حادثه‌ای که یک باره و در خارج از موعد انتظار جان انسان را بگیرد.»[۱۳]

امام صادق علیه السلام در دعای صبح‌گاهی، از مرگ بد به خدا پناهنده شده، می‌فرمایند: «خدایا به تو پناه می‌برم از این‌که مرا بمیرانی با غرق شدن یا سوختن یا دزدیده شدن یا به قصاص یا در حبس یا زیر دست و پا، یا با سقوط در چاه یا طعمه درنده یا مرگ ناگهانی یا نوعی دیگر از مرگ بد، بلکه از تو می‌خواهم که مرا در رختخوابم بمیرانی، در حالی‌که طاعت تو و طاعت رسولت صلی الله علیه و آله و سلم را می‌گزارم و راه درست را بدون خطا یافته‌ام، یا در صفی بمیرانی که اهل آن‌را در کتابت چنین توصیف کرده‌ای: گویی بنایی از سُربند.»[۱۴]

یکی از اموری‌که مرگ بد را از انسان دور می‌کند، صله رحم است. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این زمینه می‌فرمایند: «صِلَهُ الرَّحِمِ تَقِی مِیتَهَ السَّوء»،[۱۵]؛ «پیوند با خویشان، انسان را از مرگ بد حفظ می‌کند.» و دربیان دیگری می‌فرمایند: «صِلَهُ الرَّحِمِ تُهَوِّنُ الْحِسَابَ، وَ تَقِی‏ مِیتَهَ السَّوْء»،[۱۶]؛ «صله رحم حساب را آسان و مرگ بد را از انسان دور می کند.»

بنابراین با توجه به آثار فراوان صله رحم در زندگی دنیوی، شایسته است‌که انسان در برقراری ارتباط با خویشان و بستگان همت گمارد تا از برکات بی‌شمار آن مستفیض گردد.

مطلب مرتبط: آثار اخروی و معنوی صله رحم

——————————————-

پی‌نوشت:

[۱].کافی،ج۳،ص۳۹۲

[۲].اخلاق الهی،ج۱۴ص۴۷۳

[۳].روضه الواعظین،ص۳۸۸

[۴].قطب راوندی،دعوات،ص۱۲۵

[۵].امالی شیخ طوسی،ص۴۸۱

[۶].مستدرک الوسائل،ج۱۵،ص۲۴۵

[۷].همان

[۸].همان،ج۲ص۱۵۲

[۹].همان،ج۱۵،ص۲۵۰

[۱۰].عیون الحکم و المواعظ ص۳۰۲

[۱۱].همان،ص۹۱

[۱۲]. مستدرک الوسائل،ج۱۵،ص۲۵

[۱۳]. اخلاق الهی،ج۱۴ص۴۷۹

[۱۴].مکارم الاخلاق،ص۲۷۹

[۱۵]. مستدرک الوسائل،ج۱۵،ص۲۵۰

[۱۶].امالی شیخ طوسی،ص۴۸۱