تماشای برنامه هاى ماهواره اى
پرسش ۱. نظر مراجع بزرگوار تقلید را درباره مشاهده برنامه هاى ماهواره بیان کنید؟
آیات عظام بهجت و صافى: استفاده از برنامه هاى مشتمل بر فساد و مخرّب جایز نیست.[۱]
آیه اللّه تبریزى: چنانچه نگاه کردن آنها باعث تهییج شهوت بر حرام یا ترویج فساد در جامعه باشد، جایز نیست و در غیر این صورت باید مراعات مقررات و قوانین شود.[۲]
آیات عظام خامنه اى و مکارم: استفاده از برنامه هاى مفید و مشروع (مانند برنامه هاى علمى و قرآنى) هر چند فى نفسه مانعى ندارد؛ ولى با توجه به اینکه برنامه هایى که از طریق این دستگاه پخش مى شود غالبا در بردارنده آموزش افکار گمراه کننده و تحریف حقایق و برنامه هاى لهو و فساد هستند، استفاده از ماهواره جایز نیست.[۳]
آیه اللّه سیستانى: استفاده از ماهواره اگر مفسده نداشته باشد، جایز است و دیدن فیلم هاى مستهجن جایز نیست و تهیه آن در صورتى که اطمینان پیدا شود دیگران از آن استفاده بدى نمى کنند، اشکال ندارد[۴].
آیه اللّه فاضل: استفاده از برنامه هاى مفید و مشروع آن اشکال ندارد؛ ولى مشاهده برنامه هاى مشتمل بر فساد و مخرّب جایز نیست و اگر در این زمینه مقرراتى وجود دارد، باید رعایت شود.[۵]
حکم کلی خرید و فروش آنتن ماهواره
پرسش۲. حکم خرید و فروش آنتن ماهواره چیست؟
آیات عظام امام و وحید: اگر منافع حرام و نامشروع آن بیش از منافع حلال آن باشد ـ به گونه اى که منافع حلال بسیار نادر گردد ـ خرید و فروش آن جایز نیست و اگر قانونى در این زمینه وجود دارد باید مراعات گردد.
آیه اللّه بهجت: با توجه به اینکه استفاده از منافع حرام و نامشروع آن، بیش از منافع حلال است ـ به گونه اى که استفاده منافع مشروع آن بسیار نادر است ـ خرید و فروش آن جایز نیست.[۶]
آیات عظام تبریزى و فاضل: خرید وفروش آن درصورتى که به منظور استفاده حرام نباشد، اشکال ندارد. [و اگر قانونى در این زمینه وجود دارد] باید بر طبق آن عمل شود.[۷]
آیات عظام خامنه اى و مکارم: دستگاه مذکور، هر چند از آلات مشترک است که قابلیت استفاده حلال را دارد؛ ولى چون غالبا از آن بهره بردارى حرام مى شود و افزون بر این بهره گیرى از آن در خانه، مفاسد دیگرى را هم در بر دارد، بنابراین خرید و استفاده از آن در خانه جایز نیست، مگر براى کسى که اطمینان دارد از آن استفاده حرام نمى کند و نصب آن در خانه نیز مفسده دیگرى در بر ندارد و اگر قانونى در این زمینه وجود دارد، باید رعایت شود.[۸]
آیه اللّه سیستانى: خرید و فروش آن جایز نیست؛ مگر در صورتى که اطمینان پیدا کند که خود و یا دیگران از آن استفاده حرام نمى کنند.[۹]
آیه اللّه صافى: خرید و فروش و استفاده مشروع از آن، در صورتى که مجتهد جامع شرایط به ملاحظه مصالح مهمه اى آن را ممنوع نکرده باشد، اشکال ندارد.[۱۰]
تبصره ۱. مراجع تقلید در اصل جواز خرید و فروش آلات مشترکى که داراى منافع حلال و حرام بوده و نیز در حرمت آلاتى که منافع مقصود و غالبى آن نامشروع بوده و یا استفاده از منافع حلال و مشروع آن در بین مردم بسیار نادر بوده، اختلاف نظر ندارند؛ بلکه اختلاف نظر تنها در مورد و مصداق آن است؛ یعنى، آیا استفاده از برنامه هاى علمى و قرآنى دستگاه ماهواره، در بین مردم در حد وفور است یا اینکه این دستگاه منافع حرام و نامشروعش بسیار بوده و به گونه اى است که زمینه دریافت برنامه هاى فاسد و مخرب را کاملاً فراهم مى سازد؟ هر یک از مراجع تقلید در این زمینه (مصداق) برداشت و نظرى داشته و در قالب فتوا ارائه داده اند و عده اى از آنان به فتواى کلى اکتفا نموده و تشخیص آن را به عرف واگذار کرده اند.
تبصره ۲. با توجه به اینکه مسأله ترویج دستگاه ماهواره در کشور ایران بعد از رحلت امام خمینى مطرح گردید؛ از این رو نظر ایشان در خصوص ماهوار در دست نیست؛ ولى با توجه به مسأله ۲ از کتاب تحریرالوسیله (در باب مسائل مستحدثه)، مى توان نظر ایشان را به دست آورد که در متن به آن اشاره شده است.
حکم کلی فروش آنتن ماهواره به کسی که قصد استفاده حرام دارد
پرسش۳. در صورتى که فروشنده آنتن ماهواره، بداند که خریدار آن را به منظور استفاده حرام تهیه مى کند، حکم این معامله چیست؟
آیات عظام امام، خامنه اى و مکارم: فروش آن به خریدار یاد شده، جایز نیست.[۱۱]
آیه اللّه بهجت: با توجه به اینکه منافع مشروع و حلال ماهوار بسیار نادر است، خرید و فروش آن جایز نیست.
آیات عظام تبریزى و فاضل: تنها دانستن باعث نمى شود که فروش آن حرام گردد؛ ولى [اگر در این زمینه قانونى وجود داشته باشد] باید بر طبق آن عمل کند.[۱۲]
آیه اللّه سیستانى: خرید و فروش آنتن ماهواره جایز نیست؛ مگر در صورتى که اطمینان پیدا شود که او و یا دیگران، از آن استفاده حرام نمى کنند.[۱۳]
آیه اللّه صافى: تنها دانستن باعث نمى شود که فروش آن حرام گردد؛ ولى اگر مجتهد جامع شرایط با ملاحظه مصالح مهمه اى، آن را ممنوع کرده باشد باید به آن عمل کند.[۱۴]
آیه اللّه وحید: اگر منافع مشروع و حلال آن بسیار نادر باشد، خرید و فروش آن جایز نیست و در غیر این صورت تنها دانستن باعث نمى شود که فروش آن حرام گردد و اگر در این زمینه قانونى وجود دارد، باید مراعات گردد.
پاورقی :
[۱]. صافى، جامع الاحکام، ج ۱، ۹۷۶؛ دفتر: بهجت.
[۲]. تبریزى، استفتائات، س ۱۶۰۵.
[۳]. خامنه اى، اجوبه الاستفتائات، س ۱۱۸۳ و ۱۲۱۵؛ مکارم، استفتائات، ج ۱، س ۱۶۰۹ و ۸۲۹.
[۴]. سیستانى، سایت، س ۲.
[۵]. دفتر: فاضل.
[۶]. دفتر: بهجت.
[۷]. تبریزى، توضیح المسائل، م ۲۰۷۶ و استفتائات، س ۱۶۰۵ و ۱۱۹۸؛ دفتر: فاضل.
[۸]. امام، تحریرالوسیله، ج ۲، مسائل مستحدثه، رادیو و تلویزیون، م ۲ و استفتائات، ج ۳، مقررات دولتى، س ۹؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتائات، س ۱۲۱۳؛ دفتر: مکارم.
[۹]. سیستانى، سایت ماهواره، س ۳.
[۱۰]. صافى، جامع الاحکام، ج ۱، س ۹۶۷.
[۱۱]. امام، تحریرالوسیله، ج ۱، م ۱۰؛ خامنه اى، اجوبه الاستفتائات، س ۱۲۱۲.
[۱۲]. تبریزى، توضیح المسائل، م ۲۰۷۶ و استفتائات، س ۱۶۰۵ و ۱۱۹۸؛ دفتر: فاضل.
[۱۳]. سیستانى، سایت ماهواره، س ۳.
[۱۴]. صافى، جامع الاحکام، ج ۱، س ۹۷۶.
