افرادی که در قیامت اژدهایی به گردنشان آویزان است!
کیفر آنکه زکات مال ندهد
۱- محمّد بن مسلم گوید: از امام باقر علیه السّلام راجع بکلام خدا که میفرماید سَیُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ الْقِیامَهِ (آنچه بدان بخل میورزند در قیامت طوق گردنشان خواهد شد) سؤال کردم، فرمود: هیچ بندهاى نیست که زکات مال نپردازد هر چند اندک باشد جز اینکه آن زکات را خداوند بصورت اژدهائى از آتش در قیامت طوق گردنش سازد و آن حیوان او را بگزد و گوشت او را بخورد تا خداوند از حساب (مردم) فارغ شود، و این معنى کلام خداوند است که میفرماید سَیُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ الْقِیامَهِ «۱» فرمود: (یعنى) آنچه بدان بخل ورزیدهاند از زکات.
۲- ابو الجارود گوید: امام باقر علیه السّلام فرمود: خداوند عزیز در روز قیامت مردمى را برمیانگیزد از گورها در حالى که دستهاى ایشان بگردنهایشان گره خورده باشد بدانسان که توانائى برداشتن اندک چیزى را ندارند و لو باندازه یا بقدر انگشتى باشد، و بهمراه آنان فرشتگانى باشند که سخت آنها را سرزنش و توبیخ نمایند، و گویند: اینان کسانى هستند که از مال بسیارى که خداوند در اختیار آنها نهاده بود حقّ خدا را نپرداختند.
۳- حریز گوید: حضرت صادق علیه السّلام فرمود: نیست صاحب مالى نه نقره و نه طلا که زکات بر آن واجب شده باشد و او نپردازد جز اینکه خداوند او را در روز قیامت در سرزمینى سخت و لغزنده محبوس کند، و مسلّط سازد در آن سرزمین بر وى اژدهائى را که از شدّت زهر یا پیرى و فرتوتى موى سرش ریخته باشد- و این نشانه آنست که زهرش کشندهتر است- و این اژدها در این زمین هموار و لغزنده بدو حمله کند و او بگریزد و چون ببیند که از گزند آن رهائى نخواهد داشت براى نجات خویش دست خود بدهان او افکند و آن اژدها چون ترب آن را زیر دندان بجود، و سپس در گردنش چون طوق حلقه زند، و این است آنچه خداوند عزیز میفرماید: سَیُطَوَّقُونَ ما بَخِلُوا بِهِ یَوْمَ الْقِیامَهِ یعنى طولى نکشد که مایه بخلشان در قیامت طوق گردنشان گردد، و نیز هیچ شتردار و گاودار و گوسفند دارى نیست که زکات بر اغنام او تعلّق گیرد و او نپردازد، جز اینکه خداوند او را در صحرائى هموار باز دارد، و پایمال و خرد کند او را در آن زمین هموار هر حیوان سمّدارى بسمّش، و هر صاحب دندانى بدندانش، و هیچ باغدارى خرما یا انگور و همچنین هیچ زارعى نیست که زکات بر محصولش تعلّق گیرد و او از دادن آن امتناع ورزد جز آنکه خداوند در قیامت آن زمین را تا هفتمین طبقهاش در گردن او چون حلقه درآویزد.
شرح: اعمال و رفتار و کردارى که در این جهان از انسان بوقوع مىپیوندد همه باقى خواهد ماند هم خود عمل و هم اثرش و هیچ کدام فانى نمیشود، و چون بذر و دانه که در دامان خاک بسپارند اعمال در این دستگاه آفرینش باقیست و رفته رفته تحوّل و تغییر مییابد و خود را کامل میکند و مانند دانه که در بهار سر از خاک بیرون میکند و بصورت سبزه و خوشه و سنبله خود را نشان میدهد آن اعمال نیز در عالم برزخ بصورتى و در روز رستاخیز بچهره کاملترى خودنمائى میکنند و بعنوان پاداش یا کیفر بصاحبش باز میگردد، البتّه کارهاى نیک بصورتى زیبا و رفتار زشت بصورتى کریه و منظرهاى هولناک گریبانگیر انسان خواهد گشت.
و این حقیقت از نظر قرآن کریم مسلّم و بدون تردید است و در بسیارى از آیات گوشزد شده است چنان که میفرماید فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ شَرًّا یَرَهُ «۲» یا الْیَوْمَ تُجْزى کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ «۳» یا وَ قِیلَ لِلظَّالِمِینَ ذُوقُوا ما کُنْتُمْ تَکْسِبُونَ «۴» یا وَ ما تُجْزَوْنَ إِلَّا ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ «۵» یا یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتاتاً لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ «۶» یا یَوْمَ یَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ یَداهُ «۷» یا وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً «۸» یا وَ إِذَا الْجَنَّهُ أُزْلِفَتْ عَلِمَتْ نَفْسٌ ما أَحْضَرَتْ «۹».
همه این آیات شریفه و آیات بسیار دیگر دلالت دارند بر اینکه اعمال نابود نخواهد شد و در جهان دیگر با چهرهاى نورانى و بهشتى، یا ظلمانى و جهنّمى بر عاملین خود باز خواهد گشت، و توقیف حقّ فقرا و مستمندان و منع زکات واجب بر حسب این حدیث شریف بصورت اژدهائى مهیب در مىآید و بر گردن مرتکبش حلقه میزند، و خوردن مال یتیم بشکل آتشى مىشود که در شکم خورنده آن میریزند، و ظلم ظلماتى خواهد شد که ظالم را در آن روز احاطه مینماید، چنان که رسول خدا صلّى اللَّه علیه و اله و سلّم فرمود:«الظّلم ظلمات یوم القیامه»
. و البتّه این مطلب با وجود بهشت و جهنّم هم اکنون و مخلوق بودن آنها منافاتى ندارد بلکه کاملا سازگار است زیرا با اینکه بهشت و جهنّم اکنون موجودند نعمتها و شکنجههاى آن دو با اعمال و رفتار آدمیان ایجاد خواهد شد، و إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ وَ إِنَّ الْفُجَّارَ لَفِی جَحِیمٍ یَصْلَوْنَها یَوْمَ الدِّینِ وَ ما هُمْ عَنْها بِغائِبِینَ براستى که نیکوکاران در بهشتند، و تبهکاران در دوزخ باشند و روز جزا و پاداش بدان جا درآیند، و از آن غائب نشوند، و در آیه دیگر فرمود: تَرَى الظَّالِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمَّا کَسَبُوا وَ هُوَ واقِعٌ بِهِمْ ستمکاران را خواهى دید که از آنچه کردهاند هراسانند و لا جرم بر ایشان فرود خواهد آمد. و در آیه دیگر فرمود مَنْ کَفَرَ فَعَلَیْهِ کُفْرُهُ وَ مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِأَنْفُسِهِمْ یَمْهَدُونَ هر کس کفر ورزد همان کفر بر علیه او است و هر کس نیکى کند پس براى خویش بستر راحتى مىگسترد. چنان که امام صادق علیه السّلام فرمود:إنّ العمل الصّالح لیذهب إلى الجنّه فیمهّد لصاحبه.
همانا عمل نیک شخص ببهشت رود و براى صاحبش آسایشگاهى مهیّا و آماده کند. و این مختصر را گنجایش بیش از این نیست هر که طالب تفصیل بیشتر باشد بکتاب تجسّم عمل نگارش دانشمند معاصر جناب آقاى امین رضوى مراجعه فرماید.
۴- داود بن فرقد گوید: برادرم نقل کرد که شخصى مرا براى پرسش خوابى نزد امام صادق علیه السّلام فرستاد و وى تخیّل میکرد که در خواب زنى ویرا مىآزارد و میگفت: شبى فریادى کشیدم که همسایگان آن را شنیدند (خوابش را براى امام نقل کردم) فرمود باو بگو زکات مال نمیدهى؟ (پیام رسانیدم) مرد گفت: بخدا سوگند زکات میدهم، امام فرمود: بگو اگر زکات هم میدهى لابد بمستحقّش نمیرسانى.
۵- در یک روایت ابو بصیر گوید: از امام صادق علیه السّلام شنیدم فرمود: هر کس زکات مال نپردازد هنگام مرگ تمنّاى بازگشت کند و این معناى قول خداست که میفرماید: حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ «۱۰» (تا اینکه یکى از ایشان را مرگ فرا رسد گوید: پروردگارا فرمان ده مرا بازگردانند امیدوارم در آنچه واگذاشتهام عمل خیر و شایستهاى انجام دهم) یعنى زکات آن را ردّ کنم.
۶- ابان بن تغلب گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: دو کشتن است در اسلام که هر دو را حقتعالى حلال کرده است، و کسى بدان حکم نمیکند تا هنگامى که قائم ما آل محمّد علیه السّلام قیام کند و آن حضرت علیه السّلام بدستور الهى در آن دو، حکم فرماید یکى مرد زناکاریست که زن داشته باشد که او را سنگسار کند، و دیگر کسى که زکات مال خود ندهد که او را گردن زند.
شرح: ممکن است مراد آن باشد که قائم علیه السّلام بیّنه و گواه بر زنا و ندادن زکات نطلبد و بعلم خود حکم جارى سازد، چنان که ظاهر روایت کافى است و اضافهاى دارد که آن جمله
لا یرید علیهما بیّنه
میباشد، و در این صورت منافات ندارد که کس دیگرى این دو قتل را انجام دهد و از روى بیّنه و دلیل و شاهد باشد.
۷- در روایت دیگرى ابو بصیر گوید: امام صادق علیه السّلام فرمود: آنکه در ایّام حیاتش زکات مال خود را ندهد پس از مرگ طلب بازگشت کند، (۲) و هر کس قیراطى از زکات واجب را ندهد، میخواهد یهودى بمیرد میخواهد نصرانى (یعنى با یهود و نصارى محشور خواهد شد).
شرح: در روایت سابق که از ابى بصیر نقل شد طلب بازگشت در هنگام مرگ بود، در این روایت پس از مرگ.
۸- یکتن از روات از امام (صادق) علیه السّلام نقل کرده که فرمود: هر کس قیراطى از زکات واجب را نپردازد نه مؤمن است و نه مسلمان، و فرمود: مالى در بیابان یا در دریا تلف نشد مگر بسبب ندادن زکات آن. و نیز فرمود: چون قائم علیه السّلام قیام کند مانع الزّکاه را گردن زند.
پی نوشت:
(۱) آل عمران: ۱۸۰.
(۲) هر کس باندازه ذرّهاى عمل خیر انجام دهد آن را خواهد دید و هر کس باندازه ذرّهاى عمل شرّ بجاى آورد آن را مىبیند.
(۳) امروز که روز قیامت است هر نفسى جزا داده مىشود بهمان چه کسب کرده است.
(۴) بستمکاران گفته مىشود بچشید آنچه را خود کسب کردهاید.
(۵) جزا داده نشوید مگر بهمان چه کردهاید.
(۶) در این روز همه مردم پراکنده و جداگانه محشور شوند تا کردارشان را بآنها بنمایند.
(۷) روزى که انسان آنچه پیش فرستاده ببیند.
(۸) ببینند آنچه کردهاند حاضر و مهیّا.
(۹) هنگامى که بهشت را نزدیک کشند هر کس بداند آنچه را که حاضر ساخته است.
(۱۰) المؤمنون: ۱۰۲.
منابع:
ابن بابویه، محمد بن على،ثواب الأعمال و عقاب الأعمال / ترجمه غفارى، ص:
