حق الناس و شهدای کربلا در سخن شهید چمران
به نام خدا
سنجش سخنی از شهید چمران، با کلام معصومین علیهم السلام
آقای دکتر مصطفی چمران، مطلب کوتاهی پیرامون حق الناس و مسأله عاشورا دارند که این است:
« شب عاشورا، امام حسین به یارانش فرمود: هر کسی از شما حق الناسی به گردن دارد، برود. او به جهانیان فهماند که حتی کشته شدن در کربلا هم از بین برنده حق الناس نیست. در عجبم از کسانی که هزاران گناه می کنند و معتقدند یک قطره اشک بر حسین، ضامن بهشت آن هاست.»
مفاهیم کلیدی این مطلب عبارت اند از:
۱ ـ شب عاشورا
۲ ـ حق الناس
۳ ـ حتی کشته شدن در کربلا هم از بین برنده حق الناس نیست!
۴ ـ یک قطره اشک بر حسین، ضامن بهشت…
اکنون این سخنان جناب دکتر را یک به یک در ترازوی تاریخ و سخنان پیشوایان معصوم علیهم السلام قرار می دهیم:
۱ ـ سخنان حضرت سید الشهدا در شب عاشورا
حد اقل در هیچ یک از منابع تاریخی شیعه، اشاره نشده است که امام علیه السلام در شب عاشورا، چنین مطلبی را به همراهان خود فرموده باشند.تنها در یک مورد آن بزرگوار فرموده اند که من بیعتم را از شما برداشتم و از تاریکی شب استفاده کنید و از صحنه کربلا خارج شوید؛ چرا که دشمن فقط با من کار دارد؛ اما سایر فرمایشات ایشان، در حوزه مسایل دیگری است.من جمله: سپاس و ستایش خدای متعال، خبر دادن از شهادت در روز عاشورا، دعا در حق یاران و خویشان به خاطر ابراز وفاداری، اشاره به قیام امام زمان علیه السلام، نشان دادن بهشت به اصحاب و …
۲ ـ حق الناس
آن کس که رفتار و کردار مسلمانی دارد و پیرو اهل بیت علیهم السلام است، در طول حیات خویش نسبت به امور دنیوی و اخروی اش، مراقبت می کند و می کوشد تا حق الناس، بدهی و دینی بر گردنش نماند؛ اما انسان است و جایز الخطا! چه کسی هست که بتواند ادعا کند در تمام عمرش، حق الناسی به گردن ندارد؟ حق الناس که فقط به معنای بدهکاری مالی نیست. سخن ناحق و ناصواب، غیبت، اتلاف وقت دیگران، تبعیض و … از جمله حق الناس است. حال اگر کسی به هر دلیلی نتوانست از عهده دیون و حق الناس برآید و یا شهادت، مجالی برایش باقی نگذاشت، چه می شود؟ پاسخ را در سخن معصومان می جوییم:
« هر کس از شیعیان ما که از خود دینی به جای گذارد، پس بر ماست که آن را ادا نماییم و هر کس از خودش مالی باقی نهاد، متعلق به ورثه اوست.»
حضرت رضا علیه السلام/ صفات الشیعه/ ص۴۵/ ح۵
« هر کس بمیرد و از خود دینی به جای گذارد، پس ادای دین او به عهده ماست و هر کس مالی از خود باقی نهد، متعلق به وارثان اوست.»
حضرت صادق علیه السلام/ کافی/ ج۷/ ص۱۶۸/ ح۱
حضرت رضا علیه السلام، از قول پیامبر می فرمایند:
« هر کس از خودش دینی به جا گذارد، پس بر عهده من و علی است…»
معانی الأخبار/ شیخ صدوق/ ص۵۲/ ح۳
« هر کس از خودش بدهی به جا گذارد یا عیالش { بی چیز و بی سرپرست} باقی بماند، پس ادای آن به عهده من (پیامبر) است. امام صادق علیه السلام فرمودند: برای امام هم، مثل همین است.»
دعائم الأسلام/ مغربی/ ص۳۹۱/ ح۱۳۸۶
با این اوصاف، تکلیف دیون و بدهکاری شیعه مشخص است و باید بیندیشیم که جرم حق الناس بیشتر است یا سنگینی عمل و پاداش دفاع از حریم اهل بیت رسول خدا علیهم السلام؟
۳ ـ حتی کشته شدن در کربلا هم،از بین برنده حق الناس نیست!
با توجه به فرمایشات پیشوایان معصوم، تکلیف دین و بدهی، شیعیان مشخص است. فقط می ماند آن بخش از حق الناس که مربوط به اعمال و رفتار است. کسی نیست و نمی تواند که ادعا کند، هیچ حق الناسی به گردنش نیست. استادی که در کلاس درس است، معلمی که جماعتی را به او سپرده اند، اهل منبر، مسئول یک اداره، همسایه ها و … اینها بخشی از مسائلی است که رعایت نکردن حدودش، منجر به حق الناس می شود. آیا کسی که سهواً دچار خطایی شده اما از سوی دیگر، تا پای جان برای دفاع از حریم آل الله به حمایت می ایستد، نزد خدای متعال، با دیگران یکسان است؟ آیا برای خدا، سخت و دشوار و غیر ممکن است که شخص صاحب حق را راضی نماید و حقوق ضایع شده او را به عنایتی جبران کند و از کوتاهی های غیر عمد ” شهید ” بگذرد؟
نکته مهم این است که:
آیا آقای دکتر، از کسی شنیده اند یا در منابعی خوانده اند که ” حتی کشته شدن در کربلا هم از بین برنده حق الناس نیست” ؟؟
در منابع، چنین سخنی از امام شهید علیه السلام، ذکر نشده است اما فرض بر این باشد که این سخن از زبان مبارک آن بزرگوار جاری گشته. آیا معنای آن این است که اگر حق الناس به گردن داشته باشید، بخشیده نمی شوید؟آن هم در شرایطی که اصحاب، به هیچ وجه حاضر به ترک امام و تنها گذاشتن خانواده اهل بیت رسول خدا صلوات الله علیهم نیستند! دقیقاً از این سخن، چگونه این برداشت انجام می شود؟ در حالیکه میدانیم، ما حق نداریم چیزی به سخنان معصومین بیفزاییم یا از آن بکاهیم؟
۴ ـ اشک بر حسین ضامن بهشت…
هیچ کس و در هیچ کجا بیان نکرده است که شیعیان، عمداً گناه نمایند و به این امید که اشک بر سالار شهیدان، ضامن بهشت ایشان است، به گناه خویش ادامه دهند!
ضمانت بهشت به واسطه گریه بر کشتگان کربلا، سخن شیعیان نیست. سخن پیشوایان ماست:
« هر گاه مؤمنی برای کشته شدن حسین بن علی علیهما السلام، گریه کند، چنانکه اشک بر چهره اش جاری شود، خداوند به او در غرفه های بهشت جایگاهی طولانی خواهد داد؛ و هرگاه مؤمنی به خاطر آزاری که در دنیا از دشمن به ما رسید، گرید کند چنان که اشک بر چهره اش جاری شود، خداوند او را در جایگاه صدق در بهشت، مأوا دهد.و هر گاه به مؤمنی آزار برسد به خاطر ما و اشک بر چهره اش جاری شود به خاطر سختی و تلخی این اذیت و آزار، خداوند روز قیامت اذیت و آزار را از او بر می دارد و امان دهد او را از خشم خویش و آتش دوزخ.»
امام باقر علیه السلام/ تفسیر القمّیّ – ج ۲، ص ۲۹۱
« هر کس مصیبت های ما را یاد آوری کند و بگرید به خاطر ظلمی که نسبت به ما مرتکب شدند، روز قیامت در درجات ما خواهد بود و هر کس یاد کند مصیب های ما را و بگرید و بگریاند، روزی که چشم ها گریان خواهد بود، چشمش نگرید و هر کس برگزار کند مجلسی را و امر ما را در آن زنده کند، قلبش نمیرد روزی که قلب ها بمیرند.»
امام رضا علیه السلام/ الأمالی – للصدوق، ص ۱۳۱، ح ۱۱۹
