سؤال:
آیا گناهی وجود دارد که بدون توبه بخشیده شود؟
پاسخ:
پلیدی و پلشتی هیچ گناهی نیست که با آب توبه، پاک نشود؛ حتی شرک و الحاد. از این بالاتر، ممکن است گنهکاری مورد بخشش و مغفرت خداوند قرار بگیرد بی آنکه حتی توبه کرده باشد!
توضیح بیشتر اینکه با مروری بر پهنه آیات قرآن و روایات می توان گفت، که بخشش گناه از طرق مختلفی امکانپذیر است از جمله:
۱. توبه:
اولین و مهم ترین راه بخشش گناهان، توبه است. خداوند در قرآن همه مردم را به توبه دعوت کرده و ضمانت کرده است که اگر کسی توبه کند، هر نوع گناهی را بیامرزد.[۱]
۲. انجام حسنات:
یکی دیگر از راه های بخشش گناهان، انجام عبادات و کارهای نیک و پسندیده است. بدین معنا که انجام دادن کارهای خوب جدای این که ثواب مخصوص به خود را دارد، موجب بخشش و محو گناهان می شود. در قرآن چنین آمده: «إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات»؛[۲]
کارهای نیک، موجب بخشش گناهان می شود.
البته این بخش از آیه، در آیه ای که مربوط به نماز است، قرار گرفته است. ولی کلمه «حسنات» عام است و شامل همه کارهای نیک می شود؛ که البته سرآمده همه حسنات و عبادات نماز است و مهم ترین و بالاترین مصداق حسنات به شمار می رود. در این باره سلمان از پیامبر اسلام(ص) نقل می کند که همراه پیامبر در سایه درختی بودیم که ایشان شاخه ای از آن درخت را گرفت و تکان داد تا برگ های آن فرو ریخت. سپس در توضیح این کارش فرمود: وقتی مسلمانی به نماز می ایستد، همان طور که برگ های این درخت ریخت، گناهانش می ریزد.[۳]
۳. ترک گناهان کبیره:[۴]
اگر کسی خود را از گناهان کبیره دور نگه دارد، خدای مهربان، گناهان کوچک او را می آمرزد، بدون این که توبه کند. البته باید توجه داشت این حکم شامل گناهان صغیره ای که تکرار می شود و بر آن اصرار می شود، نمی شود؛ چنانچه امام صادق(ع) فرمود: «اگر بر انجام گناهی اصرار شود، آن گناه صغیره نیست».[۵]
۴. شفاعت:[۶]
که در روایات مختلف و متعددی به آن تصریح شده است. اما مهم این است که این شفاعت شامل هر کسی نمی شود و تنها کسانی از این موهبت برخوردار می شوند که شرایط آن را داشته باشند. یکی از این شرایط بر طبق روایات، اهمیت دادن به نماز است. در این باره از پیامبر گرامی اسلام(ص) و از امام صادق(ع) نقل شده که فرموده اند: «شفاعت ما شامل کسی که نماز را سبک بشمارد، نمی شود».[۷]
۵. رحمت الهی:
خداوند در دو آیه از آیات قرآن، چنین می فرماید:
«إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ ما دُونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاء»؛[۸]
خداوند به هیچ وجه از گناه شرک، چشم پوشی نمی کند، ولی گناهان کمتر از آن را می بخشد. خدا با این آیه دست خود را برای بخشش هر گناهی باز گذاشته ولی تنها کسانی که خود او بخواهد، شامل این بخشش می شوند که البته کارهای خدا از روی حکمت صورت می گیرد قطعاً برای این بخشش شرط و شروطی وجود دارد؛ زیرا انجام کار بی حساب و کتاب مخالف با حکمت الهی است.
نتیجه این که:
برخی از گناهان در دنیا با توبه یا انجام کارهای خوب و یا ترک گناهان کبیره و برخی دیگر از گناهان نیز در آخرت با شفاعت یا بخشش خاص الهی بخشیده می شوند. با توبه، هر گناهی حتی شرک هم بخشیده می شود، ولی بدون توبه، برخی از گناهان با ترک کبائر یا شفاعت یا مورد رحمت الهی قرار گرفتن بخشیده می شود. البته فقط برای کسانی که گناهان کبیره انجام نمی دهند، این تضمین وجود دارد که گناهان صغیره آنان بخشیده شود.
پی نوشت ها:
[۱]. زمر، ۵۳: «قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیم».
[۲]. هود، ۱۱۴.
[۳]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۷۹، ص ۲۰۸، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
[۴]. ر.ک: «آمرزش گناه کبیره»، سوال ۸۴۳؛ «محو شدن گناه کبیره»، سوال ۱۲۸۰۱.
[۵]. الکافی، ج ۲، ص ۲۸۸.
[۶]. ر.ک: «شفاعت در قیامت»، سوال ۴۴۰؛ «شفاعت و رضاى الاهى»، سوال ۱۲۴.
[۷]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ۳، ص ۲۷۰، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق؛ فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضه الواعظین و بصیره المتعظین، ج ۲، ص ۳۱۹، انتشارات رضی، قم، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.
[۸]. نساء، ۴۸ و ۱۱۶.
[۸]. اسلام کوئیست.
