روزۀ کفّاره بر چند قسم است:
۱- کفاره جمع: روزه کفّاره اى است که با آن چیز دیگرى هم واجب است، و دو مورد دارد:
الف) کفّارۀ قتل عمدى است که در آن هر سه نوع کفّاره (بنده آزاد کردن، شصت روز روزه گرفتن و شصت فقیر اطعام کردن) واجب است.
ب)کفّارۀ باطل کردن روزه با کار حرام در ماه رمضان. بنابر احتیاط (واجب)
۲- کفاره ترتیبی:روزۀ کفّاره اى است که پس از عجز از غیر روزه واجب مى شود،
و آن عبارت است از
الف)کفّارۀ ظِهار
ب)کفّارۀ قتل خطایى،در این دو مورد، بعد از آن که نتواند بنده آزاد کند، روزه واجب مى شود.
ج)کفّارۀ افطار قضاى ماه رمضان در عصر که بعد از عجز از اطعام روزه واجب است.
د)کفّارۀ یمین (قسم) و آن عبارت از یک بنده آزاد کردن یا ده فقیر سیر نمودن یا پوشاندن است و اگر هیچ کدام را نتوانست، باید سه روز روزه بگیرد.
ذ)کفّارۀ این که زن صورت خود را در مصیبت بخراشد به طورى که خون بیرون آید و یا موى سر خود را در مصیبت بکَند
ر)کفّارۀ این که مرد جامۀ خود را در مصیبت زن یا فرزند خود بِدَرد که کفّارۀ این دو مثل کفّارۀ یمین است. ز)کفّارۀ کوچ کردن عمدى قبل از غروب از عرفات که بعد از آن که نتواند شترى قربانى کند، باید هجده روز روزه بگیرد.
س)کفّارۀ این که شخص محرم شترمرغ را صید کند که کفّارۀ آن یک شتر است و اگر نتواند، پول آن را طعام تهیّه مى کند و به شصت فقیر صدقه مى دهد، به هر کدام بنابر اقوى یک مد، و احتیاط (مستحب) آن است که به هر کدام دو مدّ بپردازد و اگر از شصت نفر زیادآمد به همان شصت نفر اکتفا مى کند و اگر از شصت نفر کم آید، اتمام آن واجب نیست و البته احتیاط به دو مدّ در جایى است که دادن دو مدّ باعث نشود که از شصت نفر کم بیاید وگرنه باید به یک مدّ اکتفا نموده و شصت نفر را تکمیل کند. و اگر از صدقه دادن عاجز باشد، بنابر احتیاط واجب براى هر مدّ یک روز و تا شصت روز روزه بگیرد و این نهایت کفّارۀ شترمرغ است (که از شصت روز روزه بیشتر نمى شود) و اگر از این هم عاجز باشد هیجده روز روزه بگیرد.
ش)کفّاره این که مُحرم گاو وحشى را صید کند که کفّارۀ آن یک گاو است و اگر از آن عاجز باشد، پول آن را طعام تهیّه مى کند و به سى نفر فقیر صدقه مى دهد؛ به هر یک از آن ها بنابر اقوى یک مدّ، واحتیاط (مستحب) دو مدّ است، پس اگر زیاد آمد از آن خود او است، و اگر کمتر باشد، تکمیل آن بر او واجب نیست و چنان که گذشت اگر دادن دو مدّ باعث شود که از سى نفر کم آید، نباید به دو مدّ احتیاط کند، و اگر از آن عاجز باشد، بنابر احتیاط (واجب) به جاى هر مدّى یک روز، روزه مى گیرد تا سى روز تمام، و این نهایت کفّاره گاو وحشى است (و از سى روز روزه بیشتر نمى شود) و اگر از آن هم عاجز باشد، نه روز، روزه مى گیرد و الاغ وحشى مانند گاو وحشى است و احتیاط (مستحب) آن است که مانند شترمرغ باشد.
ص)کفّارۀ این که مُحرم آهو را صید کند که کفّارۀ آن یک گوسفند است و اگر از آن عاجز باشد، پول آن را طعام خریده و به ده فقیر صدقه مى دهد، بنابر اقوى به هر کدام یک مد، و بنابر احتیاط (استحبابى) دو مدّ و حکم زیاد و کم آمدن و مورد احتیاط آن، چنان است که گذشت و اگر از آن عاجز باشد، باید به جاى هر مدّى یک روز، روزه بگیرد تا ده روز تمام و این نهایت کفّاره آهو است (که از ده روز، روزه بیشتر نمى شود) و اگر از آن هم عاجز باشد، سه روز روزه بگیرد.
۲- کفاره تخییری: روزه کفّاره اى است که انسان بین گرفتن روزه و کارى دیگر مخیّر است و آن در چند مورد است:
الف)کفّارۀ روزه خوردن در ماه رمضان
ب)کفّارۀ باطل کردن اعتکاف با جماع
ج)کفّارۀ کندن زن موى سرش را در مصیبت
د)کفّارۀ نذر و عهد که در همۀ آن ها بین امور سه گانه (یک بنده آزاد کردن ودو ماه روزه گرفتن و شصت فقیر را اطعام نمودن) مخیّر است.
نکته: دو ماه روزۀ کفّارۀ جمع و کفّارۀ تخییرى و ترتیبى، باید پى در پى باشد و در حصول این شرط (پى در پى بودن) روزه گرفتن یک ماه اول و یک روز از ماه دوم کفایت مى کند، همان طور که گذشت، و همچنین هیجده روزى را که به جاى دو ماه مى گیرد بنابر احتیاط (واجب) باید پى در پى باشد، بلکه در روزۀ سایر کفّارات نیز احتیاط (واجب) آن است که پى در پى باشد. و اگر در مواردى که پى در پى بودن روزه واجب است به خاطر عذرى، در بین، روزه را بخورد، ضررى به اتصال و پى در پى بودن آن نمى رساند و بعد از برطرف شدن عذر، ادامۀ آن را مى گیرد.
منبع: ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(ره)/ ج.۱/ص۳۴۱و ۳۴۲
