۱. خمس در منفعت کسب، معدن، گنج و … «واجب»[۱]
۲. پرداختن خمس مازاد مخارج سالانه خود و عیالات خود، از درآمد کارهای تجارتی، صنعتی یا کسب‌های دیگر «واجب»[۲]
۳. پرداختن خمس مازاد بر مخارج سالانه اگر به واسطه قناعت کردن زیاد آمده باشد «واجب»[۳]
۴. نپرداختن خمس ولو مقدار جزئی و کم باشد، از مصادیق ظلم بر حضرت محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ و فرزندان آن حضرت و غصب حق آنهاست و از معاصی کبیره است «حرام»[۴]
۵. حلال شمردن نپرداختن خمس، ولو مقدار کم و جزئی باشد، در صورت توجه به اینکه خمس از ضروریات دین است و در صورت توجه به اینکه انکار ضروری دین به انکار رسالت برمی‌گردد کفر است «حرام»
(کفر از بالاترین حرامهاست و چنین کسی محکوم به کفر است)[۵]
۶. ربا «حرام»[۶]
۷. کسب کردن برای بدهکاری که نمی‌تواند بدهکاری خود را بدهد، برای پرداخت بدهی. الف: اگر کاسب است «واجب» ب: اگر کاسب نیست، ولی می‌تواند کسب کند «احتیاط واجب»[۷]
۸. یاد گرفتن احکام تجارت و سایر انواع کسب‌ها و مسائل مربوط به آنها برای کسانی که به آن می‌پردازند «واجب» (برای تشخیص معاملات صحیح از فاسد و سالم ماندن از ربا)[۸]
۹. زکات در ۹ چیز (گندم، جو، خرما، کشمش، طلا، نقره، شتر، گاو، گوسفند) «واجب»[۹]
۱۰. کم فروشی «حرام»[۱۰]
۱۱. غِش (تقلب) در معامله
(مانند مخلوط کردن آب با شیر و مخلوط کردن روغن نباتی با روغن حیوانی و مانند آن، بدون اعلام) «حرام»[۱۱]
۱۲. خرید و فروش تریاک «حرام»[۱۲]
۱۳. غصب مال یا حق دیگران «حرام»[۱۳]
۱۴. حبس حقوق دیگران بدون عذر «حرام»[۱۴]
۱۵. اسراف «حرام»[۱۵]
۱۶. اخذ اجرت برای کاری که برای او واجب عینی است «حرام»[۱۶]
۱۷. کم کاری برای کسانی که در مقابل کار اجرت می‌گیرند (مانند: کارمندان، کارگران و …) «حرام»[۱۷]
۱۸. پرداخت بدهی به هنگام سر رسید و مطالبه بستانکار «واجب»[۱۸]
۱۹. تأخیر در پرداخت بدهی در صورت قدرت بر پرداخت آن «حرام».
۲۰. نیت پرداخت بدهی در صورت قدرت برای کسی که فعلاً قدرت ندارد «واجب»
۲۱. مطالبه بدهی از بدهکار تنگدست که در صورت پرداخت به عسرت و سختی می‌افتد «حرام»
۲۲. مهلت دادت بدهکار تا هنگامی که دستش باز شود «واجب»
[۱]. عروه الوثقی، ج ۲، کتاب الخمس، ص ۳۶۶، مسئله ۲۹ و رساله توضیح المسائل حضرت امام ـ رحمه الله علیه ـ، مسئله ۱۷۵۱.
[۲]. رساله توضیح المسائل حضرت امام ـ رحمه الله علیه، مسئله ۱۷۵۲.
[۳]. رساله توضیح المسائل حضرت امام ـ رحمه الله علیه، مسئله ۱۷۵۶.
[۴]. عروه الوثقی، ج ۲، کتاب الخمس، ص ۳۶۶.
[۵]. عروه الوثقی، ج ۲، کتاب الخمس، ص ۳۶۶ و نیز رجوع شود به عروه الوثقی، ج ۱، ص ۶۷، الثامن.
[۶]. رساله توضیح المسائل حضرت امام ـ رحمه الله علیه، مسئله ۲۲۸۳.
[۷]. رساله توضیح المسائل حضرت امام ـ رحمه الله علیه، مسئله ۲۲۷۸.
[۸]. تحریر الوسیله حضرت امام ـ رحمه الله علیه ـ ج ۱، کتاب المکاسب و المتاجر، فی المکاسب المحرّمه، مسئله ۱۶.
[۹]. رساله توضیح المسائل حضرت امام ـ رحمه الله علیه‌ـ ، مسئله ۱۸۵۳.
[۱۰]. تحریر الوسیله حضرت امام ـ رحمه الله علیه ـ ج ۱، کتاب الصلوه، القول فی شرائط امام الجماعه (و امّا الکبائر…).
[۱۱]. تحریر الوسیله حضرت امام ـ رحمه الله علیه ـ ج ۱، کتاب المکاسب و المتاجر، فی المکاسب المحرّمه، مسئله ۱۷.
[۱۲]. استفتائات از محضر حضرت امام ـ رحمه الله علیه ـ، ج ۱، ص ۴۸۵، سؤال ۹.
[۱۳]. رساله توضیح المسائل حضرت امام ـ رحمه الله علیه، احکام غصب، ماقبل مسئله ۲۵۴۵.
[۱۴]. عروه الوثقی، ج ۲، کتاب الخمس، ص ۳۶۶.
[۱۵]. تحریر الوسیله حضرت امام ـ رحمه الله علیه ـ ج ۱، کتاب الصلوه، القول فی شرائط امام الجماعه (و امّا الکبائر…).
[۱۶]. تحریر الوسیله حضرت امام ـ رحمه الله علیه ـ ج ۱، کتاب المکاسب و المتاجر، فی المکاسب المحرّمه، مسئله ۱۸.
[۱۷]. رساله نوین، ج ۲، مسائل اقتصادی، ص ۲۸۵ (حضرت امام ـ رحمه الله علیه ـ، ۱۰/۱/۵۸).
[۱۸]. شماره‌های ۱۸، ۱۹، ۲۰، ۲۱، ۲۲: تحریر الوسیله حضرت امام ـ رحمه الله علیه ـ ج ۱، کتاب الدین و القرض، به ترتیب مسائل ۱۰، ۱۷، ۱۷، ۱۶، ۱۷.
منبع: کتاب توبه زیباترین پوزش
