Take a fresh look at your lifestyle.

منشاء انجام گناهان در وجود انسان

0 946

 بروز گناه از جانب انسان، علاوه بر وسوسه شیطان، سه منشاء می تواند داشته باشد که این سه دست به دست هم داده و انسان را ترغیب به ارتکاب گناه می کنند:

الف- غریزه 
در انسان غرایزى وجود دارد که گاهى دچار افراط یا تفریط مى شود، پس باید راههاى تعدیل آنها را شناخت .
امام على علیه السلام در گفتارى مى فرماید:
خداوند فرشتگان را به عقل اختصاص داد (وآنها تکوینا محکوم به اطاعت عقل هستند) و حیوانات را به شهوت و غضب ، اختصاص داد. (وآنها به طور تکوینى محکوم به ارضاى غرائز حیوانى هستند) اما انسان را با اعطاء همه (عقل و خشم و شهوت ) شرافت بخشید. پس هرگاه پیروى از عقل کند، مقامش برتر از فرشتگان خواهد شد، زیرا با بودن خشم و شهوت ، اطاعت از عقل نموده است ، و اگر اطاعت از شهوت و غضب کند، از حیوانات ، پست تر است ، زیرا با داشتن عقل پیروى از خشم و شهوت نموده است[۱].
قرآن در مورد کسانى که از غرائز حیوانى پیروى مى کنند مى فرماید:
اولئک کالاَنعامِ بل هم أضلّ سَبیلا[۲]
آنها همچون چارپایان بلکه گمراهترند.

قواى غریزى
علماى اخلاق مى گویند: منشا و انگیزه ى گناهان ، سه قوه است :
۱ قوه شهویّه .
۲ قوه غضبیّه .
۳ قوه وهمیّه .
قوه شهویّه ، انسان را به افراط در لذت خواهى نفسانى ، مى کشاند، که سرانجامش ، غرق شدن در فحشا و زشتى ها است .
قوهّ غضبیّه ، انسان را به ظلم وطغیان آزار رسانى و تجاوز، وادار مى کند.
قوهّ وهمیّه ، برترى طلبى و انحصار جویى و تکبر و روح خوداخواهى را در انسان زنده مى کند و او را به گناهان بزرگى در این کانال ، وا مى دارد.[۳]
اگر با دقت بررسى کنیم در مى یابیم که اکثر گناهان (اگر نگوییم همه ى گناهان ) به این سه قوه باز مى گردند.
این سه قوه در وجود انسان لازم است ، ولى اگر کنترل وتعدیل نشود و به افراط و تفریط کشانده شود، سرچشمه ى گناهان بسیار خواهد شد.
براى توضیح بیشتر به این مثال توجه کنید:
آب ، که مایه ى حیات انسان و گیاه و حیوان ها مى باشد، اگر در جلو آن سدى بسته شود، تا سیلاب پشت سر آن جمع شود، نه تنها سیلاب به ما ضرر نمى زند، بلکه هروقت نیاز به آب شد، دریچه ى سد را باز کرده و گیاهان و دام ها از آب آن سد، بهره مند مى شوند.
حال اگر سیلاب مهار نشود، هنگام طغیان ، دیوانه وار به باغ ها و کشتزارها و خانه ها سرازیر شده و همه را ویران مى کند.
در مورد انسان نیز، نیروى غضب براى دفاع و شهوت براى بقاى نسل لازم است ، ولى اگر این دو غریزه بر اثر افسار گسیختگى طغیان کنند، موجب بروز جنایات ویرانگر و انحرافات جنسى و بى عفتى خواهند شد.
نتیجه اینکه : اگر بخواهیم جامعه را از لوث گناه پاک سازیم ، و یا وجود خویش را از آلودگى گناه ، حفظ کنیم ، باید غرایز و تمایلات نفسانى را کنترل و تعدیل کنیم .
البته کنترل و تعدیل غرایز شهوانى ، نیاز به برنامه هایى دارد که در این مقال ، به قسمتى از آنها شاره خواهد شد.

ب: قلب  
در قرآن ۱۳۲ بار سخن از قلب به میان آمده است ، و در آیات متعدد، از قلب کافران و منافقان و مجرمان ، به قلب مهر زده ، قلب بیمار، قلب سخت ، قلب منحرف و قلب قفل زده یاد شده است .
بحث و بررسى پیرامون قلب ، نیاز به شرح بسیار دارد که از حوصله این مقال ، خارج است . اما منظور از قلب یعنى مرکز فرماندهى و تصمیم گیرى انسان است ، قلب سلیم و پاک ، منشا کارهاى نیک است ، و به عکس قلب ناسالم و تاریک ، کانون فساد مى باشد، و ما در راستاى اطاعت خدا و دورى از گناه ، باید توجه عمیق به پاک نگهداشتن قلب ، داشته باشیم .
در اینجا به این روایت جالبى از امام صادق علیه السلام توجه کنید:
ما من مؤمن الا و لقلبه اءُذنان فى جوفه ، اءُذُن ینفث فیها الوسواس الخناس ‍ و اءُذُن ینفث فیها الملک فیؤید اللّه المؤمن بالملک فذلک قوله تعالى و ایّدهم بروحٍ منه[۴] [۵]
قلب هر شخص با ایمانى در درون داراى دو گوش است : گوشى که وسواس ‍ خناس در آن مى دمد و گوشى که فرشته در آن مى دمد، و خداوند، مؤ من را بوسیله آن فرشته ، کمک مى کند. و همین است گفتار خداوند که مؤ منان را بوسیله روح خود، تقویت کرده است .

قلب کانون انگیزه ها
نیت هاى پاک و آلوده هر دو از قلب سرچشمه مى گیرد و انگیزه هاى انحراف و گناه ، بر اثر ناصافى دل پدید مى آید، اگر بخواهیم به گناه آلوده نشویم ، باید به سراغ سرچشمه برویم و آن را صاف کنیم و گرنه .
رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله فرمود:
نیّه المُؤ مِنِ خیرٌ من عَمله و نیّهُ الکافِر شرُّ من عَمَله و کلّ عامل یعمل على نیَّتِه[۶]
نیت مؤ من بهتر از عمل اوست و نیت کافر بدتر از عملش مى باشد و هر کس ‍ طبق نیتش عمل مى کند.
در شرح این حدیث مطالب بسیار گفته شده اما به نظر مى رسد بهترین قول این باشد که چون نیت ، کانون و مرکز تصمیم گیرى و چگونه بجاآوردن اعمال در کمّ و کیف است ، لذا نیت مؤ من که پاک است کانونى براى کارهاى نیک با کیفیت عالى مى گردد. حتى اگر عملى انجام ندهد ولى زمینه براى اعمال نیک دارد. ولى نیت کافر چون ناپاک است کانون فساد خواهد شد، گرچه کارى انجام ندهد ولى آماده ى کارهاى زشت است . آنچنان فکرش آلوده است که هر لحظه احتمال آن دارد که بزرگترین گناه را انجام دهد.
امام صادق علیه السلام فرمود:
دوزخیان از این رو جاودانه در دوزخ مى مانند که نیت داشتند اگر همیشه در دنیا مى ماندند همواره خدا را نافرمانى کنند. و بهشتیان از این رو جاودانه در بهشت مى مانند که نیت داشتند اگر همیشه در دنیا مى ماندند همواره از خدا اطاعت نمایند. بنابراین هر دو دسته بخاطر نیتشان جاودانى شدند.
سپس امام صادق علیه السلام این آیه را تلاوت فرمود:
قُل کلّ یَعمَل على شاکِلَته[۷]
بگو هر کس بر اساس ساختار و شیوه ى خود عمل مى کند. یعنى طبق نیت خود.[۸]
بعداً خواهیم گفت که عواملى مانند غذا، رفیق ، محیط و… در شکل گیرى نیت نقش اساسى دارد، اگر غذا، حلال و رفیق و محیط خوب باشد موجب شکل گیرى نیت نیک خواهد شد، و اگر غذا، حرام و رفیق و محیط بد باشد نیتِ ناپاک شکل خواهد گرفت .
اصولاً در اسلام عملى ارزش دارد که از روى نیت پاک و خالص انجام شود، وگرنه در پیشگاه خداوند پذیرفته نمى شود.
رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله فرمود:
اِنّ اللّهَ لایقبل عَملاً فیه مِثقال ذرّه من رِیا[۹]
خدا عملى را که در آن به مقدار ذره اى ریا باشد نمى پذیرد.
امام صادق علیه السلام فرمود:
اگر مؤ من قصد کار نیک کند و انجام ندهد براى او پاداشى نوشته شود و اگر انجام دهد ده پاداش براى او نوشته مى شود ولى اگر مؤ من قصد کار بد کند و انجام ندهد، کیفرى بر او نوشته نشود.[۱۰]

قلب کانون حبّ و بغض
قلب کانون حب و بغض در وجود انسان است و باید آن را بر اساس ‍ اسلام تنظیم کرد، زیرا حب و علاقه به چیزى موجب انجام آن مى شود، و بغض و نفرت از چیزى موجب ترک آن مى گردد.
و این مساله بقدرى مهم است که امام صادق علیه السلام در سخنى فرمود:
هل الایمان الا الحب و البغض
مگر ایمان جز حب و بغض است .
یک مثال : شخصى در خانه اش نشسته ، ناگهان مى فهمد که گربه اى آمد و نیم کیلو گوشتى که خریده و در آشپزخانه بود، ربود و رفت . او بر مى خیزد و به دنبال گربه مى رود تا گوشت را از او بگیرد ولى وقتى که گربه از خانه بیرون پرید و در کوچه فرار کرد دیگر او را دنبال نمى کند زیرا حب او به گوشت تا این اندازه بود.
ولى اگر روباهى آمد و مرغ خانه را ربود و با خود برد آن شخص روباه را در خانه و کوچه دنبال مى کند ولى وقتى که روباه به بیابان فرار مى کند او از دنبال کردن روباه صرف نظر مى نماید؛ زیرا حب او به مرغ و بغض او نسبت به روباه تا این اندازه بیشتر نبود.
اما اگر گرگى آمد و گوسفند او را ربود و با خود برد آن شخص گرگ را در خانه و کوچه و بیابان دنبال مى کند بلکه گوسفندش را از او بگیرد وقتى که گرگ از بیابان دور شد و از کوه بالا رفت آن شخص از گرگ صرف نظر کرده و باز مى گردد چرا که حب و بغضش او را بیش از این اندازه نتوانست حرکت دهد.
حال اگر درنده ى دیگرى آمد و کودک خردسال او را گرفت و با خود برد آن شخص آن درنده را در بیابان و کوه دنبال مى کند، و همچنان به دنبال او شب و روز مى رود تا آن را بگیرد و با خود مى گوید هر چند براى بدست آوردن جنازه ى کودکم باشد باید به دنبال آن درنده بروم .
با این مثال روشن مى شود که ((حب و بغض )) و درجات آن چه نقش ‍ بالایى در اراده و حرکت انسان دارند و هرچه حب انسان به چیزى زیادتر شد، آن را بیشتر دنبال مى کند و هرچه بغض انسان به چیزى زیادتر گردید تنفر و دشمنى خود را نسبت به آن بیشتر مى سازد.
اسلام حب و بغض انسان را بر اساس صحیح و در راستاى اطاعت خدا قرار مى دهد تا کانون تصمیم گیرى انسان را سالم و پاک سازد.

ج: فکر و اندیشه 
کانون دیگرى که در وجود انسان سرچشمه کارها است تفکر و اندیشه است . فکر سالم محصول و بازده سالم و پاک دارد و فکر آلوده بازده ناسالم و آلوده خواهد داشت .
امیر مؤ منان على علیه السلام مى فرماید:
مَن کَثُر فِکرهُ فِى المَعاصى دَعَته اِلَیها[۱۱]
کسى که بسیار درباره گناه فکر کند او را به گناه سوق مى دهد.


و حضرت عیسى علیه السلام ضمن گفتارى به حواریون فرمود:
ومن به شما امر مى کنم که روح خود را به زنا خبر ندهید (فکر زنا نکنید) تا چه رسد به اینکه زنا کنید زیرا کسى که روح و فکرش را به زنا خبر دهد مانند کسى است که در اطاق رنگینى آتش روشن کند، دود آتش نقشه هاى رنگین آن اطاق را کثیف مى کند گرچه خانه را نسوزاند.[۱۲]

یعنى فکر گناه کانون تصمیم گیرى وجود انسان را آلوده مى نماید و چنین کانونى به تاریکى گناه نزدیکتر است تا به سفیدى اطاعت خدا.

_________________________________

[۱] . جامع السعاده ، ج ۱ ص ۳۴.

[۲] . اعراف / ۱۷۹، فرقان / ۴.

[۳] . تفسیر فخررازى ، ج ۲۰ ص ۱۰۴.

[۴] . مجادله / ۲۲.

[۵] . کافى ، ج ۲ ص ۲۶۷.

[۶] . کافى ، ج ۲ ص ۸۴.

[۷] . اسراء / ۵۹.

[۸] . کافى ، ج ۲ ص ۸۵.

[۹] . بحار، ج ۷۲ ص ۳۰۴.

[۱۰] . کافى ، ج ۲ ص ۱۲۵.

[۱۱] . غرر الحکم: ۸۵۶۱.

[۱۲] . (وانا امرکم ان لاتحدثوا انفسکم بالزنا فضلاً من ان تزنوا…)).

منبع: کتاب گناه شناسی استادقرائتی/ ص ۲۸-۳۲

۰ ۰ رای ها
امتیازدهی به این نوشته

لطفا مطالب این وبسایت را با ذکر منبع و لینک مطلب منتشر کنید!

لینک کوتاه مطلب : https://nidamat.com/?p=17115

مطالب مرتبط
حمایت مالی از گناه شناسی

وَ جاهِدُوا بِأَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ؛ وجهاد کنید در راه خدا با اموال و جانهایتان (توبه 41)

عزیزانی که تمایل دارند در اجر اخروی تعالی اخلاقیات در جامعه، نشر و تبلیغ احادیث و معارف اهل بیت علیهم السلام و انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر، شریک باشند تقاضا میشود که ما را در پرداخت هزینه های جاری سایت گناه شناسی از قبیل هاست، پشتیبانی فنی ، تالیف و تولید پستها و… یاری فرمایند.

اشتراک ایمیلی در نظرات این پست
اطلاع از
جهت اطلاع از پاسخ دیدگاه، ایمیل شما منتشر نخواهد شد.
0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها
0
دوست داریم نظرتونو بدونیم، لطفا نظر بدهید.x