صله رحم، افزون بر همه آثاری‌که در زندگی دنیوی انسان دارد، در رشد و شکوفایی معنوی انسان نیز اثر گذار است. طبق احادیث موجود، صله رحم به‌ سه صورت در رشد معنوی انسان ایفای نقش می‌کند.

 نخست آن‌که اعمال انسان را پاک و بالنده می‌کند؛ دیگر آن‌که انسان را از ارتکاب گناه باز می‌دارد و سوم آن‌که موجب افزایش و استحکام ایمان می‌شود.

امام باقر علیه‌السلام فرمودند: «صِلَهُ الْأَرْحَامِ‏ تُزَکِّی‏ الْأَعْمَال‏»،[۱]؛ «پیوند با خویشان اعمال را پاکیزه می‌کند.»

مولی صالح مازندرانی در معنی این حدیث شریف دو احتمال داده است: «یکی آن‌که تزکّی از زکات به‌معنی پاک شدن باشد و دیگر آن‌که از زکات به‌معنی رشد کردن و بالیدن باشد. و نوشته است تزکّی به این معنی است‌که اعمال را بالنده می‌کند، یا ار نقص و کاستی و از ننگ رد شدن پاک می‌‌نماید.»[۲]، این حدیث شریف از امام صادق علیه‌السلام نیز روایت شده است.[۳]

امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «إِنَّ صِلَهَ الرَّحِمِ وَ الْبِرَّ… یَعْصِمَانِ‏ مِنَ‏ الذُّنُوبِ‏»،[۴]؛ «صله رحم و نیکوکاری …انسان را از گناه حفظ می‌کند.»

حضرت علی بن موسی الرضا علیه‌السلام به‌واسطه پدر بزرگوارش از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کند: «صِلَهُ الْأَرْحَامِ وَ حُسْنُ‏ الْخُلُقِ‏ زِیَادَهٌ فِی الْإِیمَانِ.»،[۵]؛ «پیوند با خویشان و خوش خلقی موجب افزایش ایمان است.»

آثار اخروی صله رحم:

و اما آثار اخروی صله رحم در سه مرحله از مراحل آخرت پیدا می‌شود.

مرحله اول: مرگ

امام صادق علیه‌السلام در این زمینه می‌فرمایند: «مَنْ أَحَبَّ أَنْ یُخَفِّفَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْهُ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ فَلْیَکُنْ‏ لِقَرَابَتِهِ‏ وَصُولًا وَ بِوَالِدَیْهِ بَارّاً فَإِذَا کَانَ کَذَلِکَ هَوَّنَ اللَّهُ عَلَیْهِ سَکَرَاتِ الْمَوْت‏»،[۶]؛ «هر کس دوست می‌دارد که خداوند دشواری‌های مرگ را بر او تخفیف دهد، باید نسبت به خویشاوندان خود صله رحم و نسبت به پدر و مادرش مهربان و رفتار نیک داشته باشد و اگر چنین بود، خداوند متعال سکرات مرگ را بر او آسان می‌فرماید.»

در مناجات موسی علیه‌السلام با خدا آمده است‌که حضرت به خداوند عرض نمود: «إِلَهِی فَمَا جَزَاءُ مَنْ وَصَلَ رَحِمَهُ قَالَ یَا مُوسَى أُنْسِی لَهُ أَجَلَهُ وَ أُهَوِّنُ عَلَیْهِ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ وَ یُنَادِیهِ خَزَنَهُ الْجَنَّهِ هَلُمَّ إِلَیْنَا فَادْخُلْ مِنْ أَیِّ أَبْوَابِهَا شِئْت‏»،[۷]؛ « خدایا! پاداش کسی‌که صله رحم کند چیست؟ حق‌تعالی در جواب فرمودند: ای موسی! مرگش را به تاخیر می‌اندازم، و جان دادنش را آسان می‏‌کنم، و فرشتگان خازن بهشت ندایش می‏‌زنند: بیا به سوی ما، و از هر در که می‌‏خواهی وارد شو.»

مرحله دوم حساب:

دومین مرحله‌ای‌که آثار صله رحم در امر آخرت خودنمایی می‌کند، هنگام حساب‌ رسی در صحنه قیامت است. قرآن کریم در توصیف عاملان به این تکلیف دینی می‌فرماید: «وَ الَّذینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِساب »،[رعد، ۲۱]؛ «و هم به آنچه خدا امر به‌پیوند آن کرده (مانند صله رحم و محبت اهل ایمان و علم) مى‏‌پیوندند و از خداى خود مى‌‏ترسند و از بدی حساب بیم دارند.»

برخی از مفسران تصریح کرده‌اند که: «حساب بد، کیفر قطع رابطه است.»[۸]؛ بنابراین فایده صله رحم، آسانی حساب است. امام باقر علیه‌السلام می‌فرمایند: «صِلَهُ الرَّحِمِ … وَ تُیَسِّرُ الْحِسَاب.»،[۹]؛ «پیوند با خویشان حساب را آسان می‌کند.»

امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «إِنَّ صِلَهَ الرَّحِمِ وَ الْبِرَّ لَیُهَوِّنَانِ‏ الْحِسَاب‏»،[۱۰]؛ «پیوند با خویشان و نیکوکاری، حساب را آسان می‌کند.» و در بیانی دیگر می‌فرمایند: «صِلَهُ الرَّحِمِ تُهَوِّنُ‏ الْحِسَاب‏»،[۱۱]، «پیوند با خویشان حساب را در روز قیامت آسان می‌کند.»

منظور از آسانی حساب این است‌که خداوند متعال در مورد اعمال، افکار و نیت‌های انسان، به‌دقت رفتار نمی‌کند. امام صادق علیه السلام در تفسیر حساب بد فرموده است: «حساب بد، دقت و ریزبینی و مطالبه کامل است.»[۱۲]

مرحله سوم پاداش:

اثر دیگر صله رحم در قیامت، بهره‌‌مندی و برخورداری از فضل خداوند متعال و ورود به بهشت است. رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله و سلم فرمود: «هر کس یک چیز را برای من تضمین کند من چهار چیز را برای او تضمین می‌کنم. هر کس صله رحم به‌جا آورد، من ضمانت می‌کنم که خانواده‌اش دوستش داشته باشند، روزی‌اش توسعه یابد، مهلتش در دنیا بیشتر شود و خداوند او را به بهشتی که وعده کرده داخل نماید.»۱۳]

مرحوم صدوق این روایت را در کتاب عیون اخبار الرضا علیه السلام آورده، با این تفاوت که به‌جای محبت خانواده، محبت خدا در آن تضمین شده است.[۱۴]

از رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم روایت است: «هر کس راه بیفتد که خودش یا به‌وسیله مالش به خویشاوندی رسیدگی کند، خداوند متعال پاداش صد شهید به او می‌دهد و در ازای هر قدم، چهل هزار حسنه برایش می‌نویسد و چهل هزار بدی از پرونده‌اش پاک می‌کند و چهل هزار درجه برترش می‌برد و چنان است‌که صدسال با استقامت و اخلاص، خدا را پرستیده باشد.»[۱۵]

رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم می‌فرماید: «هر کس حق خویشان نسبی خود را رعایت کند، خداوند در بهشت یک میلیون درجه به او عطا می‌کند که فاصله هر درجه با درجه دیگر به اندازه صد سال تاخت اسب دونده تعلیم دیده است، یکی از درجات از نقره است، دیگری از طلا، دیگری از مروارید، دیگری از زمرد، دیگری از زبرجد، دیگری از مشک، دیگری از عنبر، و دیگری از کافور، آری این درجات از این گونه‌اند. و هر کس حق خویشی محمد صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم و علی علیه‌السلام (خویشاوندی معنوی) را رعایت کند، از درجات عالی به او می‌دهند و به اندازه برتری محمّد صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم و علی علیه‌السلام بر خویشان نسبی‌اش پاداش بیشتر می‌گیرد.»[۱۶]

بنابراین با توجه به این آثاری‌که بر صله رحم مترتب است، زیبنده است انسان، حتی اگر کدورتی با بستگان خود دارد، آن را کنار بگذارد و به این امر مهم اهتمام ورزد و از فوائد عظیم اخروی و معنوی آن برخوردار گردد.

مطلب مرتبط: آثار دنیوی صله رحم

——————————————–

 پی‌نوشت:

[۱].کافی، ج۲، ص۱۵۰

[۲].محمد صالح مازندرانی، شرح اصول کافی، ج۹، ص۸

[۳].کافی، ج۲، ص۱۵۷

[۴].همان

[۵].مستدرک الوسائل، ج۱۵، ص۲۴۷

[۶].روضه الواعظین، ص۳۶۷

[۷].همان، ص۳۷۰

[۸].المیزان، ج۱۱، ص۳۴۳

[۹].کافی، ج۲، ص۱۵۰

[۱۰].تحف العقول، عن آل رسول، ص۳۶۷

[۱۱].کافی، ج۲، ص۱۵۷

[۱۲].صدوق، معانی الاخبار، ص۲۴۶

[۱۳].روضه الواعظین، ص۳۸۸

[۱۴].عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۴۰

[۱۵].صدوق، امالی، ص۵۱۶

[۱۶].بحارالانوار، ج۷۱، ص۹۰

منبع: رهروان ولایت