عاقبت اضلال و گمراه کردن دیگران از مسیر حق و هدایت

اضلال و گمراه کردن دیگران از مسیر حق و هدایت، آن‌قدر مصیبت‌بار است که در روایات به کشتن دیگران تشبیه شده است. چراکه اگر کسی را گمراه کردیم، درواقع او را از حیات پاکیزهٔ ابدی در بهشت محروم ساخته‌ایم و درواقع نفس ناطقه و روح وی را کشته‌ایم و این نوع مرگ بسا بدتر و مهلک‌تر از مرگ جسم و جان است. از امام صادق (علیه‌السلام) درباره تفسیر این آیه سؤال شد: «… هرکس دیگری را [به‌ناحق] بکشد و یا در زمین عامل فساد و تباهی شود، چنان است که همهٔ مردم را کشته است…»(۱)؛ حضرت در پاسخ فرمودند: «و من أخرجها من هدیً ألی ضلالٍ فقد واللهِ أماتها… و کسی که او را از هدایت به‌سوی گمراهی خارج سازد، همانا سوگند به خدا که او را کشته است!». (۲)

گمراه‌کنندگان و عقوبت آنها در قرآن

خداوند در آیات بسیاری به گمراه‌کنندگان و عقوبت آنها اشاره نموده که چند نمونه را ذکر می‌کنیم:

1. «أَلَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ أُوتُوا نَصِیبا مِنَ الْکتَابِ یشْتَرُونَ الضَّلاَلَهَ وَیرِیدُونَ أَنْ تَضِلُّوا السَّبِیلَ»(۳) آیا به کسانی که بهره‌ای از کتاب یافته‌اند ننگریستی، گمراهی را می‌خرند و می‌خواهند شما نیز گمراه شوید. نکتهٔ مهمی که در این آیه است این است که برخی نه‌تنها خود گمراه هستند و نه‌تنها راه هدایت را سد می‌کنند، بلکه تلاش دارند راه و مسیر هدایت را کج نمایند.
2. چنین کسانی مصداق «ائمه الکفر» هستند. اینان بدتر از کسانی هستند که راه حق را مانع می‌شوند و قرآن کریم در حق آنان می‌فرماید: «وَلاَ تَکونُوا کالَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بَطَرا وَرِئَاءَ النَّاسِ وَیصُدُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَ اللَّهُ بِمَا یعْمَلُونَ مُحِیطٌ»(۴)؛ و مانند کسانی مباشید که از خانه‌هایشان با حالت سرمستی و به صرف نمایش به مردم خارج شدند و مردم را از راه خدا باز می‌داشتند و خدا به آن‌چه می‌کنند احاطه دارد. چنانکه در انقلاب اسلامی نیز بسیاری که اتفاقاً چهره‌های موجهی داشتند نیز سعی نمودند تا مسیر انقلاب اسلامی را از خط امام ره و مسیر ولایت فقیه و ارزشهای اسلامی و انقلابی منحرف نمایند.
3. خداوند به چنین کسانی وعید عذاب مضاعف داده است، می‌فرماید: «الَّذِینَ کفَرُوا وَصَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ زِدْنَاهُمْ عَذَابا فَوْقَ الْعَذَابِ بِمَا کانُوا یفْسِدُونَ»(۵)؛ کسانی که کفر ورزیدند و از راه خدا باز داشتند به سزای آن‌که فساد می‌کردند عذابی بر عذابشان می‌افزاییم. قرآن کریم چنین کافرانی را به صرف کفری که دارند مفسد نمی‌داند و وعده عذاب مضاعف (چندین برابر) برای آنان به خاطر کفری که دارند نمی‌دهد، بلکه چنین کافرانی که به «عَذَاباً فَوْقَ الْعَذَابِ»(۶) دچار می‌شوند کسانی هستند که افزون بر کفر خود، دیگران را نیز از راه حق باز داشته و مانع حق‌گروی آنان شده‌اند.
4. در جامعه برخی نیز هستند که جز توطئه برای گمراهی مردم کاری ندارند: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ بِغَیرِ عِلْمٍ، وَیتَّخِذَهَا هُزُوا، أُولَئِک لَهُمْ عَذَابٌ مُهِینٌ»(۷)؛ و برخی از مردم کسانی‌اند که سخن بیهوده را خریدارند تا مردم را بی‌هیچ دانشی از راه خدا گمراه کنند و راه خدا را به ریشخند گیرند. برای آنان عذابی خوارکننده خواهد بود. اینان افراد پلیدی هستند که از سر پلیدی خود، (پیروی هوی و هوس و برای کسب شهرت و نان) بی هیچ دانشی بدی‌ها را می‌خریدند و به قصه‌پردازان و رمان‌نویس‌ها پول می‌دادند تا مردم را با آن از قرآن کریم گمراه کنند.

بر این اساس، تفاوتی نمی‌کند، هر کس با هر هدف و انگیزه‌ای، چه با هدف ضربه زدن به اصل و اساس اسلام و ارزشها و چه با هدف تبعیت از هوا و هوس و کسب نان و نام، عالمانه و آگاهانه، ارزش‌های الهی را مقلوب و معکوس جلوه داده و اندیشه‌ها و اعمال شرعی و اخلاقی را بر خلاف آنچه حق و حقیقت است بنحوی انحرافی و التقاطی تبلیغ و ترویج نموده موجب گمراهی افرادی شود، قطعاً گرفتار عذاب دردناک و خوارکننده دوزخ خواهد گشت و مشمول عقوبت گناهی است که بیانش در آیات قرآن گذشت.

جبران

اما درباره نحوه جبران چنین گناه سنگینی یعنی گناه گمراه کردن دیگران باید گفت: اولاً چنین افراد و اشخاصی باید از عمق جان به درگاه خدا توبه کرده و در تکمیل توبه‌شان، باید در منظر عمومی و در حضور کسانی که تحت تأثیر تبلیغات باطل آنها قرار داشته‌اند از اندیشه و عمل قبلی خود اعلام برائت نموده و اعتقادات حقه را برای تصحیح اعتقاد دیگران ابراز نمایند. از آنجاییکه ممکن است برخی از گمراه شدگان که تحت تأثیر این اندیشه‌ها قرار گرفته بودند از دنیا رفته باشند، کار، کمی سخت و دشوار می‌شود اما در همین حال نیز نباید، شخص توبه کننده از رحمت خدا نومید شود بلکه باید در همه حال تا آخر عمر، در حالت خوف و رجاء بسر برده و از استغفار و التجاء و طلب رحمت و مغفرت برای خود و کسانیکه تحت تأثیر گمراهی‌های او بوده‌اند غفلت نورزد.

پی نوشت:

1. «… مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَیرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الْأَرْضِ فَکأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا…»، مائده، آیه ۳۲.
2. کافی، ج ۲، ص ۲۱۰.
3. نساء، آیه ۴۴.
4. انفال، آیه ۴۷.
5. نحل، آیه ۸۸.
6. عذاب سوزانی که برتر و بالاتر از هر عذابی است.
7. لقمان، آیه ۶.