عید سعید مبعث، اعیاد شعبانیه و عید باستانی نوروز رو به همه مؤمنین و مخصوصاً دوستانی که این ویدیو را می‌بینند تبریک عرض می‌کنم و امیدوارم نه‌تنها سالی بابرکت بلکه عمری بابرکت و توام با عاقبت‌به‌خیری داشته باشید.
خداوند متعال درباره فلسفه بعثت پیامبر می‌فرمایند:
هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الأُمِّیینَ رَسولًا مِنهُم یتلو عَلَیهِم آیاتِهِ وَیزَکیهِم وَیعَلِّمُهُمُ الکتابَ وَالحِکمَهَ وَإِن کانوا مِن قَبلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ﴿ جمعه ۲﴾
و کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آن‌ها می‌خواند و آن‌ها را تزکیه می‌کند و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت می‌آموزد هرچند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند!
طبق فرموده قرآن حضرت رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله مبعوث شدند تا مردم را از لوث گناه پاک کنند به مردم کتاب و حکمت بیاموزد و جهل و نادانی را ریشه‌کن کنند:
پیامبر صلی‌الله علیه و آله:
الجَهلُ رَأسُ الشَّرِّ کلِّهِ؛
جهل سرچشمه همه بدی‌هاست.[۱]
جهل به اینکه کی هستیم؟
از کجا آمدیم؟
برای چه آمدیم؟
به کجا می‌رویم؟
چه باید بکنیم؟
وظیفه ما نسبت با خالق و مخلوق چیست؟
متأسفانه بسیاری از ماها جاهلیم و این‌ها را نمی‌دانیم یا اینکه از این‌ها غفلت می‌کنیم.
در روایات به نشانه‌های جاهل اشاره شده است که می‌توانیم خودمان را با آن‌ها محک بزنیم و امتحان کنیم که آیا جاهل هستیم یا خیر؟
نشانه‌های جاهل:
افراط و تفریط
حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام:
لا تَرَی الجاهِلَ اِلّا مُفرِطاً اَو مُفَرِّطاً؛
همیشه جاهل یا افراط‌گر و تجاوزکار و یا کندرو و تفریط کننده است.[۲]
تکبر
حضرت امام کاظم علیه‌السلام:
إِنَّ الزَّرعَ ینبُتُ فِی السَّهلِ وَلاینبُتُ فِی الصَّفا فَکذلِک الحِکمَهُ تَعمُرُ فی قَلبِ المُتَواضِعِ وَلا تَعمُرُ فی قَلبِ المُتَکبِّرِ الجَبّارِ، لأِنَّ اللّه جَعَلَ التَّواضُعَ آلَهَ العَقلِ وَجَعَلَ التَّکبُّرَ مِن آلَهِ الجَهلِ؛
زراعت در زمین هموار می‌روید، نه بر سنگ سخت و چنین است که حکمت، در دل‌های متواضع جای می‌گیرد نه در دل‌های متکبر. خداوند متعال، تواضع را وسیله عقل و تکبر را وسیله جهل قرار داده است.[۳]
عدم تأثیر امربه‌معروف و نهی از منکر و موعظه
حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام:
الجاهِلُ لا یرتَدِعُ، وبالمَواعِظِ لا ینتَفِعُ؛
نادان باز نمی‌ایستد (هیچ نهی و بازداشتی در او اثر نمی‌کند) و پند و اندرزها سودش نمی‌دهد.[۴]
عجله در کارها و فرصت سوزی
حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام:
مِنَ الخُرقِ المعاجَلَهُ قَبلَ الإمکانِ و الاَناهٌ بعدَ الفُرصهِ؛
شتاب کردن در کاری پیش از به دست آوردن توانایی و سستی کردن بعد از به دست آوردن فرصت از نادانی است.[۵]
دشمنی کردن با مردم
حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام:
رأسُ الجَهلِ مُعاداهُ النّاسِ.
سرآغاز نادانی، دشمنی با مردم است.[۶]
زیاد شوخی کردن
حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام:
مَن کثُرَ مِزاحُهُ استُجهِلَ؛
هر کس زیاد شوخی کند، نادان شمرده میشود.[۷]
شش نشانه با هم
در روایات، صفات و نشانه‌های شخص جاهل نیز بیان شده است؛ مانند اینکه پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) می‌فرماید:
«جاهل دارای شش نشانه است:
۱. غضب کردن و خشم نابجا؛ -خشم و غضب به صورت افراطی، نکوهیده و زشت است. این حالت، انسان را از حالت طبیعی بیرون می‌آورد و در لحظه خشم، حتی عقل انسان درست کار نمی‌کند. تصمیم انسان‌های خشمگین، نسنجیده و خطرناک است. اما حالت اعتدال خشم، آنجاست که این غریزه طغیانگر، تنها برای خدا و به صورت صحیح و بجا بکار برده شود و با موازین شرع، کنترل گردد. چنین خشم مهار شده‌ای نه تنها نکوهیده نیست، بلکه ستوده است. هرگاه در انگیزه آن، هوای نفس، کوچک‌ترین دخالتی داشته باشد، باید با نیروی ایمان، از آن جلوگیری شود-.
۲. سخن گفتن بی‌فایده و بدون منفعت.
۳. هدیه دادن و بخشش نمودن در غیر جای خودش.
۴. افشا کردن راز و اسرار دیگران.
۵. اعتماد و اطمینان کردن به هر شخصی.
۶. تشخیص ندادن و نشناختن دوست از دشمن». [۷/۱]
قدر جامع همه نشانه‌ها: نافرمانی خداوند
رسول خدا صلی الله علیه و آله:
إِنَّ الجاهِلَ مَن عَصَی اللّه وَإِن کانَ جَمیلَ المَنظَرِ عَظیمَ الخَطَرِ؛
نادان کسی است که نافرمانی خدا کند، اگرچه زیبا چهره و دارای موقعیتی بزرگ باشد.[۸]
بنابراین جاهل بودن به بی‌سوادی نیست و چه بسیار باسوادهایی که این نشانه‌ها را دارند و اگر کسی پروفسور، دکتر، مهندس حتی آیت‌الله باشد و این نشانه‌ها را داشته باشد جاهل است و چه بسیار بی‌سوادهایی که این نشانه‌ها را ندارند و جاهل نیستند:
حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام:
رُبِّ عالِمٍ قَد قَتَلَهُ جَهلُهُ، وَ عِلمُهُ مَعَهُ لا ینفَعُهُ؛
چه بسیارند دانشمندانی که جهلشان آن‌ها را کشته در حالی که علمشان با آن‌هاست، اما به حالشان سودی نمی‌دهد.[۹]
ان شاء الله خداوند نور علم و عقل و ایمان را در قلوب ما روشن کند به حرمت صلوات بر محمد و آل محمد
[۱]. بحارالانوار (ط-بیروت)، ج ۷۴، ص ۱۷۵
.[۲] منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه ج ۱ ص ۱۹۴
[۳]. تحف العقول، ص ۳۹۶
[۴]. شرح آقا جمال خوانساری بر دررالحم و غررالکلم ج ۲، ص ۳۵
[۵]. وسایل شیعه ج ۱۴، ص ۸۴
[۶]. تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ج ۴، ص ۵۱
[۷]. شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غررالحکم و درر الکلم ج ۵، ص ۱۸۳، ح ۷۸۸۳
[۷/۱].کراجکی، محمد بن علی، معدن الجواهر و ریاضه الخواطر، محقق و مصحح:حسینی، احمد، ص ۵۳، المکتبه المرتضویه، تهران، چاپ دوم، ۱۳۵۳ش.
[۸]. اعلام الدین فی صفات المؤنین، ص ۱۶۹.
[۹]. نهج البلاغه (للصبحی صالح) ص ۸۵۲ حکمت ۱۰۷.
