شباهتهای دنیا به مزرعه

حضرت رسول الله  صلى الله علیه و آله در تشبیهی بسیار زیبا و پرمعنا دنیا را به مزرعه آخرت تشبیه کرده اند :  الدنیا مَزرَعهُ الآخِرَهِ. ^{[ عوالی اللآلی : ۱/۲۶۷/۶۶ . ]}

دنیا مزرعه آخرت است.

شباهتهای بسیار زیادی بین دنیا و مزرعه وجود دارد که در ادامه خدمتتان عرض می کنم:

زمان کاشت، داشت و برداشت

در مزرعه سه فصل وجود دارد: فصل کاشت و فصل داشت یعنی رسیدگی و مراقبت از محصول و فصل برداشت.

یک زمانی و فصلی باید کاشت، یک زمانی باید داشت و یک زمانی باید برداشت کرد که بسته چیزی که می کاریم زمان اینها فرق می کند.

دنیا هم همینطور است. زمان کاشت و داشت در دوران زندگی قرار دارد و زمان برداشت هم در دوران زندگی و هم پس از مرگ.

در مزرعه باید کشت صورت بگیرد

در مزرعه اگر در فصل کاشت نکاریم در فصل برداشت درو نمی کنیم.

در دنیا هم اگر نکاری در آخرت دستت خالیست و چیزی نمی توانیم برداشت کنیم.

هست دنیا بر مثال کشتزار

هم شب و هم روز باید کشت و کار

تخم امروزینه فردا بر دهد

ور نکاری ای دریغا بر دهد

تو بدنیا در مشو مشغول خویش

لیک در وی کار عقبی گیر پیش

هر چه بکاری همان را برداشت می کنی

در مزرعه بذر، قلمه، نهال یا ریشه گیاهان مختلف کاشته می شود، هر گیاهی در مزرعه کاشته شود همان گیاه سبز می شود و همان گیاه برداشت می شود.

در دنیا هم اگر عمل به دستورات خدا کاشته شود نتیجه همان عمل آشکار می شود و اگر عمل به دستورات شیطان و هوای نفس کاشته شود نتیجه همان عمل آشکار می شود.

گندم از گندم بروید، جو ز جو

یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتاتاً لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ.^{[زلزال ۶]}

روز قیامت انسان‌ها گروه گروه از قبرها بیرون می‌آیند تا نتیجه اعمال خود را ببینند.

در مزرعه و دنیا هر کس هرچیزی را بکارد همان را برداشت می کند.

فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ ، وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ شَرّاً یَرَهُ ^{[ زلزال ۷و۸]}

هر کس به اندازه ذره‌ای کار نیک انجام داده باشد نتیجه آن را خواهد دید. و هر کس به اندازه ذره‌ای کار زشت مرتکب شده نتیجه آن را خواهد دید.

بذر باید به موقع کاشته شود

در مزرعه شرایط آب، هوا، نور، باد و دما در کاشت محصولات کشاورزی موثر است.

جو دیم باید اول بهار کاشته شود، جو آبی باید در پاییز کاشته شود، اگر غیر از این باشد محصول جو به دست نمی آید. پیوند را باید موقع خنکی هوا بزنیم. قلمه ها و نهالها را بهتر است که بعد از ظهر بکاریم. اگر غیر از این باشد به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید.

در دنیا همینطور است. هر عملی در شرایط مختلف اجر و پاداشش فرق می کند،

اینکه عمل در چه زمانی؟

در چه مکانی ؟

از چه کسی ؟

و در چه شرایطی؟ صادر شده فرق دارد.

حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله: نَومُ العالِمِ أفضَلُ مِن عِبادَهِ العابِدِ. ^{کتاب من لا یحضره الفقیه : ج۴ ص۳۶۷ ح۵۷۶۲،}

خواب عالم از عبادت عابد فضیلتش بیشتر است.

صدقه در حال فقر یا در حال غنا فرق دارد.

فقیری که به او کمک می کنیم توقع کمک داشته یا نه؟ فرق دارد.

یک لیوان آب ظهر عاشورا صدها میلیارد می ارزد ولی غروب عاشورا یک ریال هم ارزش ندارد.

نوشداروی بعد از مرگ سهراب فایده ای ندارد.

بعضی ها به کوچکترین بهانه روزه نمی گیرند.

از حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله نقل شده است که: کسی که یک روز از ماه رمضان را بدون عذر موجه و بدون بیماری روزه نگیرد اگر تمام عمرش را روزه قضایی بگیرد (ثواب از دست رفته) آن یک روز را نمی‌تواند جبران کند.^{(منبع یافت نشد)}

خیلی ها نماز صبحشان هر روز قضا می شود در حالی که نماز قضا هرگز به نماز ادا نمی رسد.

حضرت امام صادق علیه السلام به کسی که نماز صبحش بخاطر تجارت قضا شده بود فرمود:  اگر خداوند دنیا و آنچه را که در دنیاست را به تو بدهد جبران خسارت قضا شدن نماز صبح نمی شود. ^{(جهاد با نفس/ج۱/ص۶۶)}

گندم از گندم بروید، جو ز جو

در مزرعه بذری که کاشته شد زیر خاک می رود و در خاک پنهان می شود، اما چند روز بعد سبز و آشکار می شود.

عملی را هم که انجام می دهیم چه صالح باشد و چه ناصالح نتیجه اش دیر یا زود آشکار می شود.

«وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا» ^{(کهف/۴۹)} و آنچه که انجام داده اید را حاضر می یابید.

یعنی عمل ما در مقابل چشمان ما مجسم می شود.

بعضی از بذر ها خیلی زود و چند روزه سبز می شوند و برخی از بذرها ممکن است چند سال طول بکشد تا سبز شوند.

نتیجه اعمال هم یا خیلی زود و حتی در دنیا آشکار می شوند یا اینکه می مانند برای آخرت.

در دنیا هم سبز می شوند اعمال (مکافات عمل اسفندیار)

بین رستم و اسفندیار که از شجاعان و پهلوانان قدیم ایران بودند مدام کشکش و نزاع بود و هر دفعه رستم از اسفندیار شکست می خورد. بالاخره رستم به پیشنهاد پدرش زال تیر دو شعبه ای درست کرد و چشمان اسفندیار را با آن کور کرد و توانست شکستش بدهد.

نوشته شده است که: علت اصلى کور شدن اسفندیار این بود که در دوران جوانى با شاخه سبزى که در دست داشت ، به صورت یک یتیم آنقدر زد که هر دو چشمش شد، بعد خود اسفندیار همان شاخه را کاشت. آن شاخه سبز شد و رشد کرد و تبدیل به یک درخت بزرگ شد.

از قضا، رستم از همان درخت ، شاخه ای را برید و با آن شاخه تیر دو شعبه ای درست کرد و با همان تیر دو شعبه ، دو چشم اسفندیار را کور کرد. ^{منتخب التواریخ ، ص ۸۱۵.}

اینجاست که شاعر مى گوید:

از مکافات عمل غافل مشو       گندم از گندم بروید، جو ز جو

 مزرعه و دنیا هر دو جای کار و تلاش و گرفتاری و سختی است.

مزرعه جای کار و تلاش و گرفتاری و سختی و آفات است، دنیا هم جای کار و تلاش و گرفتاری است نه جای آسایش و راحتی.

باید دنیا را درست بشناسیم و درست ببینیم باید جهانبینی ما باید درست باشد تا توقع غلط و بیجا از دنیا نداشته باشیم چون دنیا جای راحتی و آسایش نیست.

یک بنده خدایی رفت چلوکبابی بعد از اینکه سیر شد، گفت : دوشش کو؟!!

رفت بلور فروشی لیوانهای چیده شده در ویترین را دید و با تعجب گفت چرا لیوانها سرشان بسته و تهشان باز است!!

در دنیا دنبال آسایش و راحتی و تنبلی و تن پروری بودن مثل این است که در چلوکبابی دنبال دوش گرفتن باشیم،

خیال می کنیم اگر ثروتمند شدیم دیگر غم و قصه ای نداریم، اما وقتی ثروتمند که می شویم می گوییم: ای کاش فقیر بودیم آن موقع فقط یک غصه داشتیم و آن هم بی پولی بود.

خیال می کنند اگر ازدواج کنند دیگر هیچ مشکلی ندارند و هیچ چیز دیگری از خدا نمی خواهند در حالی که اینطور نیست، بعد از ازدواج هزار تا گرفتاری دیگر پیش می آید.

بالاخره هیچ کس در دنیا به آسایش کامل نمی رسد.

«وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‏ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ اْلأَمْوالِ وَ اْلأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصّابِرینَ»

و قطعا شما گرفتار بلا می کنیم، مى‏آزماییم شما را به چیزى از ترس(استرس، نگرانی، اضطراب) و گرسنگى و کاهشى در اموال(دزد می برد، تصادف می کنی، می افتد می شکند، لباسی پاره می شود و..) و کاهشى در جانها(عزیز از دست می دهد، بیمار می شود، عزیزش بیمار می شود) و کاهشى در محصولات(سرما می زند، آفت می زند، تگرگ می زند، سیل می آید و…) و مژده ده شکیبایان را^{(بقره/۱۵۵)}

تمثیل:

ماهیان از آشوب دریا به خدا شکایت بردند،

 دریا آرام شد و آنها صید تور صیادان شدند !!

 آشوبهای زندگی حکمت خدا هستند.

ازخداوند ، دل آرام بخواهیم، نه دریای آرام !!

چون دریا خصلتش آشوب است.

سعی و تلاش کشاورز روی بذر سالم نتیجه می دهد

در مزرعه برای اینکه محصول خوبی داشته باشیم بذر باید سالم باشد، یعنی پوک نباشد و شکستگی و کپک زدگی نداشته باشد،

باید مرغوب باشد یعنی رقم اصلاح شده و پر محصولی باشد،

باید خالص باشد و بذر علف هرز یا محصول دیگری درونش نداشته باشد.

در مزرعه بذر پوک و آفت زده و کپک زده سبز نمی شود، بذر ناخالص  و نامرغوب محصول خوبی نمی دهد.

در دنیا هم باید عمل ما سالم و خالص باشد تا در آخرت نتیجه بدهد.

یعنی باید اخلاص داشته باشیم، عملمان فقط برای خدا باشد، نه بخاطر خودشیرینی و ریا و نه بخاطر نمایش دادن  به مردم و تعریف و تمجید دیگران.

حضرت رسول الله صلى الله علیه و آله: إنَّ الله لایَقبَلُ عَمَلاً فیهِ مِثقالُ ذَرَّهٍ مِن ریاءٍ.

خداوند عملی که یک ذره ریا در آن باشد قبول نمی‌کند. ^{(عدّه‌الدّاعی، ص ٢١۴)}

حضرت امیرالمؤمنین(علیه‌السلام): اَلْعَمَلُ کُلُه هَباءٌ الّا ما اُخْلِصَ فیه؛

همه اعمال انسان بر باد فناست مگر آن عمل که خالص باشد. ^{(فهرست غرر، ص ٩٢)}

 لزوم انجام کشت و کار و عمل بر اساس اصول و قواعد

در مزرعه برای اینکه محصول خوبی به دست بیاوریم باید بر اساس اصول و قواعد کشاورزی کار کنیم. مثل زمان مناسب کاشت، مقدار آب و کود مورد نیاز، خاک و آب و هوای مناسب آن محصول.

در دنیا هم اعمال ما برای اینکه مقبول درگاه حق تعالی قرار بگیرند باید بر اساس اصول و قواعد شرعی باشند.

بعضی ها خیلی کار می کنند، خیلی پول خرج می کنند، می گوییم که این کار درست نیست، می گوید: نه! من دوست دارم. از اصول و قواعد هوای نفس خودشان پیروی می کنند.

می گوییم: این کار فتوای مراجع است. می گوید: نمی دانم.

می گوییم: آیه و حدیث معتبر داریم؟ می گوید: نمی دانم.

 مثال:

شرع می گوید: اگر اطمینان داری روزه برایت ضرر دارد حرام است که روزه بگیری، ولی توجه نمی کند و روزه می گیرد.

شرع می گوید: روزه مسافر حرام است ولی روزه می گیرد.

شرع می گوید: باید خمس و زکات بدهی! می گوید: من فقط به فقرا کمک می کنم.

تمثیل: اگر یک کسی بدون مجوز و بدون رعایت نکات ایمینی ساختمانی بسازد، شهرداری می آید و ساختمانش را خراب می کند و تمام زحماتش برباد می رود و مالش تلف می شود.

کسی هم که عملش بر اساس شریعت نباشد زحمتش برباد فناست و عملش هم باطل است.

لزوم مبارزه با علفهای هرز و آفات

در مزرعه علفهای هرز را باید حذف کنیم، علف هرز مانع رشد زراعت است، کود و آبی که به زمین می دهیم را استفاده می کند، فضا را اشغال می کند، مانع رسیدن نور به زراعت می شود، پس باید علفهای هرز را از مزرعه جدا کنیم تا محصول خوبی داشته باشیم.

در دنیا هم باید موانع عمل صالح را حذف کنیم.

دوست بد مانع است.

هر چیزی که وقتمان را می گیرد و فایده دنیوی و اخروی ندارد مانع و آفت است.

مثال: یک دانشجو می‌خواهد درس بخواند. فیلم‌ و ماهواره‌ و رفیق‌ بد، کتاب و مجله و عکس بد، اعتیاد، گوشی و چت و فضای مجازی دورش  را می‌گیرند یکوقت می‌بیند اِ من به جای اینکه یک دانشمند شده باشم یک آدم هرزه‌ای شدم.

چند تا مرد جوان رسیدند خدمت علامه حسن زاده آملی. گفتند: آقا! یه نصیحتی بفرمایید تا استفاده کنیم .

علامه فرمودند: سعی کنید با نامحرم رابطه نداشته باشید چه زن باشد چه مرد !!!

گفتند : آقا مگر مرد هم برای مرد نا محرم میشه !!! علامه فرمودند : هر کس با خدا ارتباط ندارد نامحرم است !

در روز قیامت یا در جهنم، یکی از حسرتهای برخی از انسانهای جهنمی که دوست بد آنها را از راه راست گمراه کرده‌اند این است:

یا وَیْلَتى‏ لَیْتَنی‏ لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلیلاً

اى واى بر من!! ای کاش! با فلان شخص (گمراه) دوست نبودم! ^{(فرقان/۲۸)}

آن روز پشیمانى دیگر فایده‌ای ندارد چون وی با اختیار خودش با آن شخص گمراه دوست بوده است.

چه زیبا تشبیه کرده شاعر دوست بد را به ابر تیره‏اى که خورشید با آن عظمت را می‌پوشاند:

با بدان منشین که صحبت بد گرچه پاکى، تو را پلید کند

آفتاب بدین بزرگى را پاره‏اى ابر ناپدید کند

لزوم مراقبت  و محافظت از محصول

در مزرعه غیر از کاشت محصول ،مراقبت و محافظت از محصول هم لازم است.

در مزرعه باید نگهبان بگذاریم یا دور مزرعه را حصار بکشیم تا دزد میوه ها و محصولات ما را ندزدد، تا از حمله امثال کلاغ وگنجشک و گراز و موش جلوگیری کنیم.

در دنیا هم همینطور است. عمل صالح و مخلصانه ما مراقبت و محافظت می‌خواهد.

ممکن است یک عملی خالصانه و برای خدا شروع شده باشد اما در ادامه بخاطر عدم مراقبت، آن عمل خراب می شود،  غرور، عجب، منت، اذیت، ترک نماز، عقوق والدین،عیب جویی، بی حیایی، ظلم به مردم و حق الناس و… از جمله گناهانی هستند که اعمال صالح را حبط و نابود می کنند.^{کنز العمّال: ج ۱۶ ص ۸۵ ح ۴۴۰۲۳ نقلًا عن الفردوس عن عدیّ بن حاتم، الجامع الصغیر: ج ۲ ص ۴۶ ح ۴۶۵۸.}

حضرت امام باقر (علیه السلام) فرمود:

الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ قَالَ وَ مَا الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ قَالَ یَصِلُ الرَّجُلُ بِصِلَهٍ وَ یُنْفِقُ نَفَقَهً لِلَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ فَکُتِبَ لَهُ سِرّاً ثُمَّ یَذْکُرُهَا وَ تُمْحَى فَتُکْتَبُ لَهُ عَلَانِیَهً ثُمَّ یَذْکُرُهَا فَتُمْحَى وَ تُکْتَبُ لَهُ رِیَاءً ^{(الکافی (ط – الإسلامیه)، ج‏۲، ص: ۲۹۷)}

نگهدارى عمل از خود عمل سخت تر است. راوى عرض کرد: نگهدارى عمل یعنى چه؟

حضرت فرمود: یعنى شخصی صله رحم یا انفاقی را خالصانه و براى خداوند یکتا انجام مى دهد، در نامه عملش به صورت عمل خالص و سرّى ثبت می شود؛

اما بعدا آن عمل را برای مردم بازگو مى کند؛ بنابراین عمل سرّى از نامه اعمالش محو مى شود و عمل علنى ثبت مى شود. اما دوباره آن عمل را بازگو مى کند. بنابراین آن عمل از دیوان حسنات محو و به عنوان یک عمل «ریائى» در دیوان سیّئات او ثبت مى گردد.

محصولات یک ساله و چندین ساله

گیاهانی که در مزرعه کاشته می شوند یا یک یا دو ساله هستند و یا چندین ساله!

گیاهان یکساله مثل گندم فقط یک بار محصول می دهند و  بعد از برداشت از بین می روند و سال بعد باید در آن مزرعه دوباره کشت و کار صورت بگیرد.

اما گیاهان چندین ساله مثل درختان میوه را یک بار می کاریم اما چندین سال محصولاتشان را برداشت می کنیم. تازه هر چه عمر درخت بیشتر شود محصولش هم بیشتر می شود.

در دنیا هم اعمال ما به دو صورت هستند و نتیجه و پاداش آنها یا یک باره و دفعی است و یا اینکه چندین ساله و حتی دائمی است که از آنها به باقیات صالحات یا باقیات سیئات تعبیر می شود.

حضرت رسول الله صلى الله علیه و آله: إذا ماتَ الإنسانُ انقَطَعَ عَمَلُهُ إلّا مِن ثَلاثٍ: إلّا مِن صَدَقَهٍ جارِیَهٍ، أو عِلمٍ یُنتَفَعُ بِهِ، أو وَلَدٍ صالِحٍ یَدعو لَهُ. ^{(کنز العمّال: ج ۱۵ ص ۹۵۲ ح ۴۳۶۵۵ عن أبی هریره.)}

هنگامی که انسان بمیرد، عملش قطع‏ مى‏شود (یعنی دستش از دنیا کوتاه می شود) مگر سه چیز که قطع‏ نمیشوند: صدقه جارى یا دانشى که مردم از آن نفع می برند یا فرزند صالحی که برایش دعا می کند.

حضرت امام باقر علیه السلام: أیُّما عَبدٍ مِن عِبادِ اللّهِ سَنَّ سُنَّهَ هُدىً کانَ لَهُ أجرٌ مِثلُ أجرِ مَن عَمِلَ بذلکَ مِن غَیرِ أن یُنقَصَ مِن اجُورِهم‏شَی‏ءٌ، و أیُّما عَبدٍ مِن عِبادِ اللّهِ سَنَّ سُنَّهَ ضَلالَهٍ کانَ علَیهِ مِثلُ وِزرِ مَن فَعَلَ ذلکَ مِن غَیرِ أن یُنقَصَ مِن أوزارِهِم شَی‏ءٌ.

هر بنده ‏اى از بندگان خدا سنّت و روشى هدایتگر پایه گذاری کند، اجرش به اندازه اجر همه کسانى است که بدان عمل مى‏کنند؛ بدون آنکه از اجر آنان چیزى کم شود و هر بنده‏اى از بندگانِ خدا، سنّت و روشى گمراه کننده پایه گذاری کند ، گناهش به‏اندازه گناه تمام کسانى است که به آن عمل مى‏کنند؛ بدون آنکه از گناهان آنها چیزى کم شود. ^{ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، النص، ص: ۱۳۲}

محصولات زودرس و دیررس

در مزرعه بعضی از محصولات زود رس هستند و برخی دیر رس.  مثلا پسته ارقامی دارد که در تیرماه می رسد و خیلی زودرس است و برخی ارقامش در مهرماه می رسند که بسیار دیر رس هستند و تقریبا ۳ ماه دیرتر از ارقام زودرس برداشت می شوند.

اعمال انسان هم همینطور هستند، بعضی از اعمال قبل از آخرت، در دنیا و خیلی فوری به نتیجه می رسند و بعضی از اعمال آثارشان دیرتر آشکار می شود.

مثلا از اعمال صالح صدقه دادن خیلی زود اثر خودش را می گذارد و بلا را دور می کند.

بعضی از گناهان هم هستند که خیلی زود باعث عقوبت و گرفتاری می شوند:

مثل عقوق والدین، قطع رحم باخویشاوندی که نسبت به ما صله رحم را بجا می آورد، بدی کردن به کسی که به ما خوبی می کند، شکستن عهد و پیمان کسی که به عهدش وفادار است، ظلم به کسی که به ما ظلم نمی کند.

گناهان زودرس

حضرت امیرالمؤمنین امام علی (علیه السلام):

مُجاهَرَهُ اللّهِ سبحانَهُ بالمعاصِی تُعَجِّلُ النِّقَمَ.^{میزان الحکمه حدیث ۶۷۶۴.}

آشکارا نافرمانی خدا کردن کیفرها را شتاب مى‏بخشد.

مثل بی حجابی، مثل روزه خواری علنی و شرابخواری علنی.