۱۱ راهکار برای نجات میت از وحشت شب اول قبر
به محض ورود میت به قبر، شب اول قبر آغاز می شود، که ممکن است تحمل همان سختی های اولیه، جهت آشنایی با جهان آخرت، پذیرفتن حقایق هولناکی چون حساب و کتاب، نکیر و منکر، برزخ و قیامت وغیره باشد. لذا سخت ترین شبی است که میت تجربه می کند و گریزی از آن نیست. اما باید دانست با دستوراتی که از سوی معصومین(عَلیهم السَلام) روایت شده است می توان تا حد زیادی سختی این شب را کاهش داد.
پیامبراکرم صلی الله علیه و آله فرمود: شدیدترین ساعات بر میت شب اول قبر است. این همان شب اولی است که او را دفن می کنند. اما چون تحیری دارد که هنوز خود را نیافته و نمیخواهد در آن قبر زندگی کند ترس دارد.
در توصیههای دینی ما اکیداً گفته شده که مراعات حالات اولیهی میت را بکنید. که او خود را بیابد و در درک آن حالات و رفع سردرگمی و گیجی او را کمک بدهید.
۱ـ گفته شده که هنگام غسل آب داغ بر روی فرد نریخته و ادب بدن را حفظ کنید. در روایت داریم که با او مدارا کرده و مهربان باشید. چون شخص میت در آن جا حضور داشته و گمان میکند که همان بدن است. چه بسا زمانی که میخواهند او را چپ و راست کنند اذیت میشود. او مانند تنهی درخت نیست که هر کاری خواستند بکنند و آب داغ هم بر روی او بریزند!
در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است که خدا غضب میکند بر کسی که با مؤمن ضعیفی مدارا نمیکند. این میّت الان مؤمن ضعیف است و دست او از همه جا کوتاه بوده و کاری از او بر نمیآید بنابراین باید مراعات او را کرد.
۲ـ گفته شده وقتی او را تشییع میکنید و به سمت قبر میبرید، آهسته آهسته ببرید. با شتاب نبرده و ناگهان او را وارد قبر نکنید. چون او هنوز خود را نیافته و خیلی سخت است که بدن او وارد حفره شود.
امام صادق علیه السلام فرمودند که میّت را در چند قدمی قبر بر روی زمین بگذارید، چند لحظه صبر کنید. بعد بلند کنید و یک مقدار جلوتر ببرید، برای بار دوم بر روی زمین بگذارید. باز یک مقدار جلوتر ببرید و برای بار سوم همین کار را تکرار کنید. در آخر در کنار قبر بر روی زمین بگذارید، چون قبر وحشتهای زیادی دارد. بگذارید آمادگی پیدا کند. برای بار چهارم او را بلند کنید و بدن را وارد قبر کنید.
چقدر خوب است افرادی که این آداب را میدانند و میخواهند این کارها را بکنند در موقع دفن زیارت عاشورا بخوانند. یا صدای قرآن و ذکر و صلوات بلند شود. ما نمیدانیم ارتباط آن چیست ولی فقط میدانیم که ذکر به میت کمک میکند که زودتر خود را بیابد.
۳ـ گفته شده که وقتی اورا داخل قبر میگذارید تلقین همراه با تکان دادن بکنید.
یعنی شخصی که وارد قبر میشود میت را تکان داده و به او تفهیم کند که کجا است. به او بگوید توجه داشته باش، حواس خود را جمع کن و نترس. وقتی که دو ملک میآیند و از تو سؤال میکنند به آنها این جوابها را بده.
۴ـ گفته شده که وقتی روی قبر را پوشاندند، نزدیکان میت که او در زمان حیات با آنها انس داشته و صدای آنها برای او آشنا است در کنار او بمانند. یک بار دیگر از روی قبر و در قسمت بالای سر او را تلقین کنند. حضرت زهرا علیها السلام در وصیت خود به امیرالمومنین علیه السلام فرمودند که بعد از مرگ من بالای سر من بنشین.
به درستی که این ساعتی است که میت نیاز دارد که افراد زنده یک انسی با او داشته باشند. یک دفعه نرفته و او را تنها نگذارند. متأسفانه گاهی اوقات در این زمان برخی از افراد به زور بستگان میت را از سر قبر دور میکنند. درست است که امکان دارد برخی از بستگان خیلی بی تابی کنند ولی این بیتابی کردنها در آن زمان باید به گونهای باشد که بیشتر به درد فرد متوفی بخورد. یعنی انسان فقط نخواهد که غم خود را تخلیه کند. چند نفر از آشنایان او بمانند و این تلقینات را انجام دهند. این کارها قدم به قدم باعث میشود که فرد متوفی انس بگیرد.
۵: با فرا رسیدن ساعات مغرب روز اول به خاکسپاری اگر امکانش فراهم بود به کنار قبر رفته روشنی برده کمی توقف کنید برای میت طلب مغفرت نموده استغفار نمایید که امام سجاد(عَلیه السَلام) از جد بزرگوارشان رسول خدا(صَلى الله عَلیه وَ آله) روایت کرده اند: هیچ هدیه و هیچ تحفه ای به سوی میت فرستاده نمی شود که برتر از استغفار و طلب آمرزش باشد و اگر فرزند دارد استغفار او بهتر از هر شخص و کس دیگر است که امام صادق(عَلیه السَلام) می فرمایند خشنود می گردد، آن هم بدان گونه که به کسی هدیه داده می شود.
۶: در آن لحظات بسیار حساسصدقه دادن برای میت بسیار کارساز است؛ چراکه رسول خدا(صَلى الله عَلیه وَ آله) فرموده اند: هنگامی که فردی به نیت مرده ی خود صدقه می دهد خداوند به جبرئیل امر می نماید هفتاد هزار فرشته آن صدقه را به قبرش حمل نمایند و به دست هر کدام از فرشتگان طبقی است که به قبر او حمل می نمایند و می گویند سلام بر تو این هدیه ای است که از فلانی به سوی تو آمده است سپس قبرش نورانی می شود.
۷: از جمله هدایایی که برای شب اول دفن بسیار مفید است دعا کردن میت می باشد؛ چنانچه حضرت محمد(صَلى الله عَلیه وَ آله) فرموده اند: «برای مردگان خود هدیه دهید».
عرض می کنند: یا رسول الله هدیه ی اموات چیست؟
می فرمایند: صدقه و دعا می باشد.
۸: اگر نماز قضا دارد کنار قبرش یا هر کجا هستید برایش اقامه ی نماز کنید و اگر نداشت، دو رکعت نماز هدیه به مزارش نمایید به نحوی که امام صادق(عَلیه السَلام) فرموده اند: نماز و روزه و حج و صدقه و دعا داخل قبر می گردد تا جایی که بسا آن مرده در تنگی و سختی باشد و خداوند آن فشار و تنگی را بر او گشاده سازد، سپس فرشتگان به نزد او روند، آن نماز را برایش برند و به او گویند این تنگی و فشار از تو تخفیف داده شد به سبب نمازی که فلان برادر مؤمنت به جای تو یا به نیابت از جانب تو به جا آورد تا اینکه اضافه می نمایند: بسا باشد که آن مرده مورد غضب الهی واقع شده باشد و بخشیده شود و یا اینکه در تنگی و فشار قبر باشد، به خاطر این عبادات برای او گشاده گردد و به میت نیز سبب این فرج را اعلام کنند.
۹: همان شب اگر امکانش بود چهل نفر از مستمندان شیعیان را اطعام نمایند که چون کار شایسته ای است و هر عمل شایسته ای هم برای میت سود دارد برای آن شب مفید می باشد.
۱۰: اگر میت در مشاهده مشرفه نظیر «مشهد»، «قم» و «ری» فامیل و بستگانی دارد بگویندبه نیابت از سوی میت زیارتی انجام دهندثواب برای اولین شب دفن بسیار عظیم است و میت را از تنگی و فشار و اضطراب و وحشت قبر نجات می دهد.
۱۱. خواندن زیارت عاشورا تا قبل از مغرب و هدیه ثوابش به روح و مزار میت دارای آثار عجیبه ای است که بزرگان عرفا و عالمان دین به آن توجه داشته اند.
پی نوشت:
۱ – محدثنوری، مستدرک الوسایل، ج۱:۸۹، ۱۴۹.
۲ – علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۱:۲۹۳.
۳ – شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، ج۱:۶۵۵.
۴ – محدثنوری، مستدرک سفینه البحار، ج۹:۴۶۱.
۵-فیض کاشانی، محجه البیضا، ج۳: ۴۲۰.