گاهی اوقات دیده می شود که مردم به در و دیوار ، زمان و زمانه بد و بیراه می گویند و آن را به باد نفرین می گیرند .
در مقابل ین دوستان عرض می کنیم که : دوست عزیز ! زمان و زمانه بد نیستند که اگر چنین بود خداوند به آن قسم نمی خورد .
خداوند به همه قطعات زمان قسم خورده است ؛ «وَ الْفَجْرِ» (فجر/۱)، قسم به طلوع فجر. «وَ الصُّبْحِ» (مدثر/۳۴) ، قسم به صبح. «وَ اللَّیْلِ» (مدثر/۳۳). «وَ النَّهارِ» (لیل/۲). «وَ الضُّحى» (ضحى/۱).
زمانی که از همه ی زمان ها ارزشمند تر است
همان طور که گفته شد ، قرآن کریم به تمام زمان ها قسم یاد کرده اما به یکی از آنها که سحر باشد سه بار قسم خورده است ؛ «وَ اللَّیْلِ إِذا یَسْرِ» (فجر/۴)، «وَ اللَّیْلِ إِذا عَسْعَسَ» (تکویر/۱۷)، «وَ اللَّیْلِ إِذ اَدْبَر» (مدثّر/۳۳). و این نشان دهنده این است که یکی از بهترین زمان ها ، سحر است .
خسارت یا ضرر ؟!
ضرر جایی است که نرخ سود دهی پایین بیاید .
خسارت را در جایی بیان می کنند که سرمایه و هستی فرد به کل از بین برود .
در آیه «إِنَّ الْإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ» ، به این نکته اشاره می کند که ای انسان ! مواظب سرمایه ات باش که از بین نرود ، مثل یخ فروشی نباشی که تمام سرمایه اش با کوچک ترین آسیب و بی توجهی از بین می رود و آب می شود .
«وَ الْعَصْرِ»، قرآن کریم در سوره عصر ، قسم یاد می کند ، در حقیقت با این تعبیر این نکته را یادآور می شود که که عمر و زندگی آدمی در حال غروب می باشد ، «اقْتَرَبَ لِلنَّاسِ حِسابُهُمْ» (انبیاء/۱) ، وقت در حال تمام شدن است.
غروب زندگی نزدیک است !
غروب عمر آدمی درست همانند سپیده زدن زمانه می باشد؛ چطوراست که در اول روز ، سپیدی جوانه می‌زند و کم کم این سپیده ، روز میشود و همه جا را روشن می کند ؟!
ریش‌های سر و صورت ، موها و زلف‌ها هم اول یکی یکی سپیده می‌زنند و در یک چشم به هم زدن می بینیم که این سپیدی ، به طور کامل خودنمایی می کند و خورشید پیری را بر ما مسلط می کند ؛ «حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الْأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الْأَسْوَدِ» (بقره/۱۸۷)، «وَ اشْتَعَلَ الرَّأْسُ شَیْباً» (مریم/۴) .
هستی و زمانه را هدر ندهیم !
عمرمان در حال غروب کردن و آب شدن است. به راستی سرمایه های حقیقی ما چیست ؟ باید گفت که همه چیز در این عالم سرمایه های ما هستند ؛ ابر و باد و مه و خورشید و فلک همه سرمایه‌های عظیمی هستند که یکپارچه در خدمت آدمی قرار گرفته اند که از آن ها به بهترین شکل استفاده شود .
بچه‌ای که در مدرسه درس نمی‌خواند نه اینکه فقط خودش درس نخوانده ، بلکه معلم ، مدیر ، امتحانات، تلفن ، حیاط ، برق و گاز و همه و همه را به هدر داده است ، به عبارتی او کل نظام آموزش و پرورش را معطل کرده است .
پس کسی که یک سال عمرخود را تلف کرده ، نباید بیان داشته باشد که من عمرم را تلف کرده‌ام . نه! بلکه او خورشید و ماه و همه چیز را تلف کرده است . انسانی که از عمرش استفاده نکرده ، در حقیقت با هستی بازی کرده و همه را معطل نموده است .
ایمان به تنهایی ، برای نجات کافی نیست !
«وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفی خُسْرٍ إِلاَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ» (عصر/۳-۱)
در سوره عصر به زمان قسم یاد می کند و می فرماید : قسم به زمان !انسانها در زیانند ، مگر کسانی که ایمان دارند ، «وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» و عمل صالح انجام می دهند .
ایمان به تنهایی هیچ فایده ای ندارد ؛ ایمان و عمل همیشه توأمان با یکدیگر هستند .
رابطه ایمان و عمل صالح
ایمان و عمل صالح ارتباط متقابلی با یکدیگر دارند . در آیات بسیاری از قرآن کریم به عمل صالح نیز بعد از ایمان اشاره شده است.
این دو درحقیقت مانند دو کفه ترازویی هستند که سنجش بدون یکی از آن دو ممکن نیست و ایمان بدون عمل صالح، سودی نخواهد داشت. اگر کسی بدون آنکه به برنامه های اسلام عمل کند، ادعای ایمان داشته باشد، ایمانش ، ادعایی بیش نیست و هیچ سودی به حال او نخواهد داشت.(بحار الانوار ، ج ۲۲ ، ص ۴۰۵)
قرآن مجید دراین باره می فرماید: « یَوْمَ یَأْتِی بَعْضُ آیَاتِ رَبِّکَ لاَ یَنفَعُ نَفْسًا إِیمَانُهَا لَمْ تَکُنْ آمَنَتْ مِن قَبْلُ أَوْ کَسَبَتْ فِی إِیمَانِهَا خَیْرًا قُلِ انتَظِرُواْ إِنَّا مُنتَظِرُونَ » (انعام ، ۱۵۸)
آثار و فواید پیوند ایمان و عمل صالح
فواید و ثمراتی که از توأم بودن ایمان و عمل صالح درقرآن آمده، نشان دهنده این است که این دو با هم ارتباط تنگاتنگ و مستقیمی دارند. اگر ایمان در اعماق جان نفوذ کند شعاع آن در اعمال انسان خواهد تابید و عمل او را صالح می کند ؛ زیرا عمل صالح، میوه درخت ایمان و ایمان همچون ریشه می باشد ، و وجود میوه شیرین ، دلیل بر سلامت ریشه و ایمان بدون عمل صالح ، درختی بی میوه است . بنابراین ثمره این دو عبارتست از:
۱- زدودن گناهان
اعمال صالح موجب می شود گناهان گذشته انسان محو شود. خداوند می فرماید: «یکفر عنکم من سیاتکم؛و بخشی از گناهانتان را می زداید.» و «ان الحسنات یذهبن السیئات؛ قطعاً نیکی ها بدی ها را از بین می برند».
۲-عامل سعادت و رستگاری
معیار سعادت آدمی، ایمان وعمل صالح است: «سعاده الرجل فی احراز دینه و العمل لاخرته»(سفینه النجاه ، ص ۱۱۰) و سعادت دارای درجات و مراتب مختلفی می باشد. عمل صالح، مرحله اولی از مراحل کمال و سعادت انسانی است و موجب صفا و طهارت در حواس و اعضا می شود. خداوند متعال می فرماید: « مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاهً طَیِّبَهً ؛ هرکس از زن یا مرد عمل صالح انجام دهد، زندگی پاکیزه خواهیم داد و پاداشی بهتر از کردارش به او عطا خواهیم کرد.»(نحل ، ۹۷ )
عمل صالح زندگی دنیوی و اخروی انسان را تغییر می دهد و حیات طیب در دنیا و آخرت را نصیب افراد مؤمن نیکوکار می سازد. عمل صالح (نیکوکاری) همراه ایمان، بزرگ ترین بهایی است که خریداران فلاح و رستگاری را به آن می رساند.
از منظر قرآن، رستگاری محصول عمل صالح و ایمان است. بنابراین ملاک در سعادت، حقیقت ایمان و عمل صالح است، نه صرف ادعای لفظی و زبانی.
آخرین درجه سعادت، رسیدن به لقای پروردگار است که با عمل صالح میسر و امکان پذیر می شود: « فَمَن کَانَ یَرْجُو لِقَاء رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا ؛ هرکس به ملاقات پروردگارش امیدوار باشد، باید عمل صالح انجام دهد.»
۳-محبت آفرینی و ایجاد دوستی
از دیگر ثمرات ایمان و عمل صالح، محبت آفرینی است که خداوند رحمان می فرماید: « إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا ؛ آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، خداوند رحمان دوستی آنان را در دل های مردم قرار می دهد. »(مریم ، ۹۶ )
بنابراین ایجاد دوستی، یکی از ثمرات ایمان و عمل صالح است و از دیگر ثمرات این دو عبارتند از: دادن جزا و پاداش نیکو و ضایع نشدن اجر، کسب خوف و رجاء،مورد مغفرت واقع شدن، خوش عاقبتی، رزق زیاد، بهره مندی از رحمت و موهبت الهی، هدایت از ظلمات به نور، زیانکار نبودن، فوز و پیروزی بزرگ ، وعده بهشت و جاودان بودن آن و…
باید توجه داشت ثمرات و فوائد مذکور به شرط توأم بودن ایمان وعمل صالح به دست می آید و لازمه حصول آنها منوط به وجود ایمان در کنار عمل صالح است و خداوند عمل صالح را به اندازه توان و طاقت انسان تعیین کرده؛ تا افراد مؤمن بتوانند عمل صالح را در کنار ایمان انجام دهند.
علاوه بر آیات،روایات زیادی بر ارتباط متقابل ایمان و عمل صالح، تصریح کرده اند که به برخی از آنها اشاره می شود. پیامبر اکرم(ص) در این زمینه می فرمایند: «ایمان و عمل، دو برادر بسته به یک ریسمانند، خداوند یکی را بدون دیگری نمی پذیرد.»(بحار الانوار ، ج ۲۵ ، ص ۲۱۱)
امام علی (ع) نیز چنین فرموده اند: «با ایمان راه به سوی کارهای شایسته و با کارهای شایسته، راه به سوی ایمان برده می شود و با ایمان، علم و معرفت آباد می شود.»(نهج البلاغه)
نتیجه گیری :
از مجموع آیات و روایات استفاده می شود که ایمان و عمل مانند دو بال هستند که پرواز با یک بال ممکن نیست. و دو واقعیت جدانشدنی هستند و مقارنت ایمان و عمل صالح در آیات و عدم مخالفت روایات وارده در این زمینه، ارتباط مستقیم و متقابل این دو را تصدیق می‌کند.
فرآوری: زهرا اجلال
بخش قرآن تبیان
منابع:
سایت معارف قم
سایت حوزه
