معنی موسیقی و غنا در اصطلاح فقها

غنا و موسیقی در لغت

موسیقى (یا موسیقیا)، واژه‏اى یونانى است که در اصطلاح و فرهنگ لغت معادل مفهوم «غنا» دانسته شده و در چند معنا به کار مى‏ رود:

۱.       اصوات و نغمه ‏هاى موزون و متناسب که از طبیعت برخى اشیاء و یا از حنجره حیوانات شنیده مى‏شود مانند صداى آهسته برگ‏ها و درختان هنگام وزیدن باد و یا آواز خوش برخى پرندگان.

۲.       آواز خوش که از حنجره آدمى بیرون آید.

۳.       صدایى که از نواختن آلات موسیقى تولید مى‏ شود.

غنا و موسیقی در اصطلاح فقها

این دو واژه، در حوزه مفاهیم دینى و اصطلاح فقیهان با یکدیگر تفاوت دارند، «غنا» از دیدگاه فقه عبارت است از: آوازى که از حنجره آدمى بیرون آید و در گلو چرخانده (چهچهه) و در شنونده حالت سرور و وجد ایجاد کند و مناسب با مجالس لهو و خوش گذرانى باشد. اما «موسیقى» به صوت و آهنگى گفته مى‏ شود که از آلات موسیقى پدید آید. بنابراین بین موسیقى اصطلاحى و موسیقى فقهى، عموم و خصوص مطلق است:  «موسیقى اصطلاحى»، عام و گسترده است(شامل صداهای زیبای طبیعی مثل صدای بلبل و آب و… هم می شود) و شامل موسیقى فقهى نیز مى‏ گردد ولى «موسیقى فقهى»، خاص است و به بخشى از موسیقى اصطلاحى اختصاص مى ‏یابد.

این سخن در غنا نیز صادق است و نسبت یاد شده در آن جارى است.(۱)

غنا و موسیقی در متون دینی(آیات و روایات)

گفتنى است واژه موسیقى (یا موسیقیا) در متون دینى به چشم نمى‏ خورد ولى به جاى آن واژه ‏هاى غنا، لهو، ملاهى و مصادیق آلات موسیقى، مانند: دف، مزمار (نى و فلوت)، معزف (تار)، عود، طبل، تنبور و مانند آن به کار رفته است.

……………..

(۱)  ر. ک: امام خمینى، (مکاسب المحرمه)، ج ۱ صص ۱۹۸- ۲۲۴ على حسینى، الموسیقى، ص ۱۶ و ۱۷ آیه‏اللَّه شیخ جواد تبریزى، استفتاءات، س ۱۰۴۶ و ۱۰۴۷ و ۱۰۴۸ آیه‏اللَّه فاضل، جامع المسائل، ج ۱، س ۹۷۴ و ۹۷۸ و. ۹۷۹