امتیازات و خطوط کلی اقتصاد و کسب و کار در اسلام
اساس اقتصاد اسلام بر این پایه نهاده شده که در جامعه اسلامی نباید اسراف و اتراف باشد چنانکه نباید فقر و تهیدستی باشد. توجه به این دو اصل بسیاری از مشکلات اقتصادی را حل میکند، اقتصاد اسلامی، امتیازات و خطوط کلی دارد که اگر بر اساس صحیح اجرا گردد، دیگر ما هیچگونه مشکل اقتصادی و گناهان معلول آن را نخواهیم داشت. این خطوط عبارتاند از:
۱- مال و ثروت از نظر اسلام، امانت است.
۲- همه مردم بهطور مساوی حق بهرهگیری از طبیعت (آب و باد و دریا و جنگل و کوه و دشت) رادارند. البته آنکس که طبق موازین سبقت گرفت حق تقدم با او است.
۳- کار تنها کار بازویی نیست بلکه شامل کار فکری، بیانی، قلمی و. نیز میشود.
۴- کار در اسلام عبادت و مقدس میباشد.
۵- در اسلام برخلاف مکتبهای دیگر هم حقوق فردی محترم است و هم حقوق جامعه.
۶- هدف از کار در اسلام هدف مقدسی است و کسب و درآمد باید بر این پایه تنظیم گردد.
۷- در اسلام از کسب مال به عزت تعبیر شده و تعبیر امامان «برو به دنبال عزت خود.» [۱] یعنی برو به دنبال کار و کسب؛ و عزیز بودن یعنی نفوذناپذیر بودن. پس فقر عامل نفوذ بیگانگان است ولی ثروت مشروع عامل نفوذناپذیری میباشد.
۸- خیانت در مزد کارگر از بزرگترین گناهان است.
۹- دنیا و مادیات وسیله است نه هدف.
۱۰- باید بین دنیا و آخرت، تعادل برقرار شود دنیای منهای آخرت و یا آخرت منهای دنیا درست نیست.
۱۱- زن و مرد هر دو باید کار بکنند، البته با توجه به انتخاب کار مناسب برای هر یک؛ پیامبر اکرم صلیالله علیه و آله فرمودند:
«طلب الحلال فریضه علی کل مسلم و مسلمه» [۲]
«کسب ثروت حلال بر هر مرد و زن مسلمان واجب است.»
۱۲- گدایی در اسلام ممنوع است، امام به شخصی فرمود:
«احمل علی رأسک و استغن عن الناس» [۳]
«بر سر خود بار حمل کن و از مردم بینیاز شو.»
۱۳- کار مصنوعی و شغل کاذب در اسلام ممنوع است (مثل دلالها و واسطههای غیر لازم)
۱۴- تمام اولیای دین اهل کار بودند، حضرت نوح علیهالسلام نجّار بود، حضرت هود علیهالسلام تاجر بود، ادریس علیهالسلام خیاط بود، بسیاری از آنها دامدار و کشاورز و چوپان بودند.
جالب اینکه در ماجرای حضرت شعیب و موسی علیهماالسلام آمده: شعیب به موسی گفت:
«من میخواهم یکی از دو دخترم را به همسری تو درآوردم به این شرط که هشت سال برای من کار چوپانی کنی.»
۱۵- اسلام به امور تولیدی مانند کشاورزی و دامداری عنایت خاص دارد در بعضی از تعبیرات امامان علیهمالسلام آمده:
«انکم لمسئولون فی البقاع و البهائم»
«شما در مورد زمینها و حیوانات بازخواست میشوید.»
۱۶- تنبلی و بیحوصلگی و به دنبال کار نرفتن که باعث کلّ بر دیگران شود از گناهان بزرگ است چنانکه رسول اکرم صلیالله علیه و آله فرمودند:
«ملعون من القی کلّه علی النّاس» [۴]
«کسی که زحمت زندگیاش را بر گردن دیگران بگذارد ملعون است.»
«اللهم بارک لنا فی الخبز و لا تفرق بیننا و بینه فلولا الخبز ما صلینا و لا صمنا و لا ادّینا فرائض ربنا» [۵]
«خدایا! در مورد نان به ما برکت بده و بین ما و نان جدایی میفکن که اگر نان نبود نماز نمیخواندیم و روزه نمیگرفتیم و واجبات خود را ادا نمیکردیم.»
علی بن حمزه میگوید پدرم گفت: امام کاظم علیهالسلام را دیدم در زمینی کار میکند و سرتاپایش غرق در عرق شده گفتم: فدایت شوم یاران کجایند؟! (که نگذارند شما کار کنید) فرمود:
«قد عمل بالید من هو خیر منی فی ارضه و مِن اَبی».
«کسانی که بهتر از من پدرم بودند، با دست خود در زمین خود کار میکردند.»
عرض کردم: آنها چه کسی بودند؟ فرمود:
«رسول الله و امیر المؤمنین و آبائی کلهم قد عملوا بایدیهم و هو من عمل النبیین والمرسلین و الاوصیاء الصالحین» [۶]
«آنها: رسول خدا و امیر مؤمنان و همه پدرانم بودند که با دست خود کار میکردند و کار بازویی از کارهای پیامبران و رسولان و اوصیای صالح آنها است.»
______________
۶. فروع کافی، ج ۵ ص ۷۵- ۷۶
منبع: گناه شناسی. ج ۱، ص ۹۴-۹۷.
عالیی
راستی ممنون که به وبم سر زدین