گناهان فردی یا حق النفس

در این دسته به بررسی گناهان فردی خواهیم پرداخت، گناهان فردی که جنبه عمومی ندارند و در ارتباط با دیگر اشخاص نیستند در برابر گناهان اجتماعی (شامل حق الناس مالی و غیرمالی می‌شود) است.

در آموزه‌های دینی از چندین حق نام برده شده است ازجمله حق الله، حق الناس، حق النفس، حق اشیاء و…

حق الله اموری مانند نماز و روزه و حج و زکات و … است که بر مکلف انجام آن واجب است و یا اموری که خداوند از آن نهی نموده، مانند نوشیدن شراب و زنا و… که ضروری است از انجام آن اجتناب کرد.

حق الناس به حقوقی گفته می‌شود که در ارتباط با دیگران است و در این زمینه فرقی بین حقوق مالی، مانند غصب اموال دیگران و یا تلف نمودن آن و یا بردن آبروی افراد، مانند غیبت، تهمت و … نیست.

حق النفس، حقی است که نفس و جان انسان بر وی دارد و رعایت آن ضروری است. دراین‌باره امام سجاد علیه‌السلام در رساله حقوق فرموده است:

« وَ أَمّا حَقّ نَفْسِكَ عَلَيْكَ فَأَنْ تَسْتَوْفِيَهَا فِي طَاعَةِ اللّهِ فَتُؤَدّيَ إِلَى لِسَانِكَ حَقّهُ وَ إِلَى سَمْعِكَ حَقّهُ وَ إِلَى بَصَرِكَ حَقّهُ وَ إِلَى يَدِكَ حَقّهَا وَ إِلَى رِجْلِكَ حَقّهَا وَ إِلَى بَطْنِكَ حَقّهُ وَ إِلَى فَرْجِكَ حَقّهُ وَ تَسْتَعِينَ بِاللّهِ عَلَى ذَلِكَ؛ حق خودت این است که وجودت را وقف اطاعت خدا کنی، حق زبان، گوش، چشم، دست، پا، شکم و اندام را ادا کنی و از خدا در این راه کمک خواهی. »

گفتنی است؛ مقصود از حق نفس در روایت امام سجاد علیه‌السلام، جنبه جسمانی انسان مورد نظر نیست، بلکه معنایش این است که انسان از سرمایه وجودی خویش در راه اطاعت و رضایت خداوند استفاده نماید؛ اما جدای از روایت امام سجاد ممکن است مقصود از حق نفس، رعایت امور مربوط به جسم و روح باشد؛ بدین معنا که همان‌گونه که اهتمام به حقوق خداوند و مردم ضروری است، اموری که به‌سلامت جسمی و روحی انسان کمک می‌نماید، نیز باید موردتوجه قرار گیرد تا در مسیر بندگی خداوند موفق بود و ادای حق نفس (به این معنا) با حفاظت از نفس و پیشگیری از اموری که به‌سلامت او ضرر می‌رساند، تحقق می‌یابد.

در این دسته به بررسی تمام گناهان مربوط به حق النفس و قسمتی از حق الله که جنبه عمومی ندارند و در دیگر دسته‌ها هم بدان پرداخته نشده‌اند، پرداخته می‌شود.