پرحرفی و بیهوده گویی

در این دسته درباره پرحرفی یا بیهوده‌گویی و مسائل پیرامون آن بحث می‌کنیم.

گاهی انسان سخنی می‌گوید که ضرری به خود یا مؤمن دیگری وارد نمی‌سازد لکن هیچ فایده و ثمره‌ دنیوی و اخروی نیز ندارد، این‌گونه سخن گفتن اگرچه مباح و جایز است ولی از جهتی مذموم و مکروه می‌باشد، زیرا بی‌فایده و عبث است و شخص عاقل مرتکب فعل عبث و عمل بی‌فایده نمی‌شود و مهم‌تر اینکه انجام کار بی‌فایده در صورت امکان انتفاع خود ضرر است چون در نزد عقلا ‌دفع منفعت ضرر و دفع ضرر منفعت بشمار می‌آید. بنابراین ازنظر دین مبین اسلام مؤمن باید از تکلم بی‌فایده اجتناب ورزد و در سخن گفتن به‌قدر حاجت و رفع نیاز اکتفا نماید، زیرا آن زیادتی نیز مصداق تکلم بی‌فایده است و شایسته انسان عاقل نیست که کار لغو و عبث کند لذا باید از پرحرفی، زیاده‌گوئی، طولانی کردن کلام و تکرار عبارات خود پرهیز کرد.

حدیثی از حضرت علی علیه السلام هست که می فرماید: «هرگاه خرد کامل شود سخن کم می شود؛ ^{(غررالحکم و درالحکم،حدیث4011)}

ناگفته نماند که خیلی از اوقات پرحرفی باعث می‌شود که انسان عنان و افسار زبان خود را از دست داده و سخنی بگوید که شرعاً حرام باشد، مثلاً سخن چینی بکند، رازی را افشاء کند و یا غیب نماید.

از حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نقل شده است که یکی از صفات متقین را اجتناب از تکلم بی‌فایده برمی‌شمرد. «ولا یخوض فیما لا یعنیه.» ^{(نهج البلاغه، ‌خطبه‌ی همام.)}

و نیز نقل شده است که از گزافه‌گویان اظهار تعجب می‌کند و می‌فرماید: «عَجِبتُ لِمَن يَتَكلَّم بِما لايَنْفَعُهُ في دنياهُ و لا يُكتَبُ لَهُ اَجرُه في اُخراهُ؛ در شگفتم از کسی که سخنی می‌گوید که در دنیایش او را سود نمی‌بخشد و در آخرت اجری برایش نخواهد داشت.» ^{(غررالحكم و دررالكلم آمدي (به صورت موضوعي)، ج 2، ص 344.)}

قرآن نیز می‌فرماید: « لَا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْوَاهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلَاحٍ بَيْنَ النَّاسِ ؛ خیری در پرحرفی و زیاده‌گوئی نیست، مگر در فرمان به صدقه‌ دادن یا نیکی کردن یا اصلاح ذات البین.»^{(نساء: ۱۱۳.)}