زخم زبان عمیقتر و شدیدتر از زخم سنان
نقل میکنند در روزگاری بچه شروری بود که اطرافیانش را با سخنان زشتش ناراحت میکرد. روزی پدرش جعبهای پر از میخ به او داد و گفت: هر بار که کسی را با حرفهایت ناراحت کردی، یکی از این میخها را به دیوار انبار بکوب.
روز اول پسرک بیست میخ به دیوار کوبید، پدر از او خواست تا سعی کند تعداد دفعاتی که دیگران را میآزارد، کم کند. پسرک تلاش خود را کرد و تعداد میخهای کوبیده شده به دیوار روز به روز کمتر میشد. روز دیگر پدرش به او پیشنهاد کرد تا هر بار که توانست از کسی بابت حرفهایش معذرت خواهی کند، یکی از میخها را از دیوار بیرون بیاورد.
روزها گذشت تا این که یک روز پسرک پیش پدرش آمد و با شادی گفت: بابا، امروز تمام میخها را از دیوار بیرون آوردم! پدر دست پسرش را گرفت و با هم به انبار رفتند، پدر نگاهی به دیوار انداخت و گفت: آفرین پسرم! کار خوبی انجام دادی، اما به سوراخهای دیوار نگاه کن … دیوار دیگر مثل گذشته صاف و تمیز نیست، وقتی تو عصبانی میشوی و با حرفهایت دیگران را میرنجانی، چنین اثری بر قلبشان میگذاری، تو میتوانی چاقویی در دل انسانی فرو کنی و آن را بیرون بیاوری، اما هزاران بار عذرخواهی هم نمیتواند زخم ایجاد شده را خوب کند.
متأسفانه در جامعه اسلامی خود شاهدیم که افراد چگونه با زخم زبان یکدیگر را نیش میزنند و گاهی شدت این نیشها به حدی است که او را به کلی نابود و زمینگیر میکند. از اینجاست که می گویند: زخم زبان بدتر از زخم شمشیر است، چرا که زخم شمشیر خوب میشود اما زخم زبان را التیامی نیست.
در کلامی از مولای متقیان حضرت علی علیه السلام میخوانیم:
ضَربُ اللِّسانِ أشَدُّ مِن ضَربِ السِّنانِ. (بحار الأنوار: ۷۱/ ۲۸۶/ ۴۲.)
ضربه (زخم) زبان از ضربه نیزه شدیدتر است.
زخـم زبـان یک گـونـه از مـردم آزارى اسـت؛ یـعـنـى سـخـنـى بـر زبـان آوریـم کـه شـخص مقابل را برنجاند. در کلامی دیگر از امیر مۆمنان آمده:
طَعنُ اللِّسانِ أمَضُّ مِن طَعنِ السِّنانِ. (غرر الحکم: ۶۰۱۱.)
زخم زبان از زخم نیزه عمیقتر است.
مهارتهای ارتباطی کم، افکار منفی، آستانه تحمل پایین، پرخاشگری و اضطراب دلایلی هستند که منجر به زخم زبان یا متلک پرانی میشوند.
باید دانست که آزار و اذیت مۆمن در اسلام حرام است و به طور کلی شکستن دل انسان مۆمن که به تعبیر روایات، احترام او از کعبه بیشتر است، دارای آثار وضعی و جانبی فراوانی است
بنابراین، نباید به خود اجازه داد که کسى را شماتت کرده و نیش و کنایه زد، چرا که دنیا دار مکافات است و از مکافات عمل نباید غفلت کرد.
امام سجاد علیه السلام فرمودند:
اِنَّ لِسانَ ابْنِ آدَمَ یُشْرِفُ عَلى جَمیعِ جَوارِحِهِ کُلَّ صَباحٍ فَیَقُولُ: کَیْفَ اَصْبَحْتُمْ؟ فَیَقُولُونَ: بِخَیْرٍ اِنْ تَرَکْتَنا، وَ یَقُولُونَ: اَللّهَ اَللّهَ فینا وَ یُناشِدُونَهُ وَ یَقُولُونَ: اِنَّما نُثابُ وَ نُعاقَبُ بِکَ؛
هر بامداد زبان آدمیزاد بر دیگر اعضایش توجه میکند و میگوید: چگونه هستید؟ حالتان چطور است؟ آنها مى گویند: اگر تو ما را رها کنى خوبیم، خدا را خدا را نسبت به ما به یاد آور و او را به خدا قسم میدهند و مى گویند: پاداش و کیفر ما تنها به خاطر توست.(اصول کافى، ج ۳، ص ۱۷۷)
امام باقر علیه السلام درباره این گفته خداوند که «قُولُوا لِلنّاسِ حُسْنا» «با مردم به زبان خوش سخن بگویید» فرمود: بهترین سخنى که دوست دارید مردم به شما بگویند، به آنها بگویید، چرا که خداوند، لعنت کننده، دشنام دهنده، زخم زبان زن بر مۆمنان، زشت گفتار و بد زبان را دشمن میدارد و با حیا و بردبار و عفیفِ پارسا را دوست دارد.
قُولوا لِلنّاسِ أحْسَنَ مَا تُحبّونَ أنْیُقالَ لَکُمْ، فَاِنَّ اللّه َ عزَّوَجلَّ یُبْغِضُ اللَّعّانَ السَّبّابَ الطَّعّانَ عَلىَ الْمُؤمِنین، اَلفاحِشَ الْمُتَفَّحِشَ السّائَلَ الْمُلْحِفَ، وَ یُحِبُّ الحَیّى الْحَلیمَ اَ لْعفیفَ الْمُتعَفِّـفَ؛ (امالى صدوق، ص ۳۲۶)
این کـه فردى اشک دیگری را با نیش زبان درآورد و بـا نـیـش زبـان دیگرى را برنجاند هنر نیست، هنر مرهم بر زخم گذاشتن اسـت؛ هنر، تحمل یکدیگر و سکوت است. این گونه کارها عقوبتش در همین دنیا دامن آدمى را میگیرد و کسى بر آدم مسلط خواهد شد که همین بلا را بر سرش درآورد؛ زیرا دنیا دار مکافات است و از مکافات عمل نباید غافل شد.